– Тапканнармы соң?
– Чит җирдә тапкан бәхетне инде аны…
– Кыен яшиләр микән?
– Үз тормышлары, үз балалары анысы.
– Миңа адресларын бирә алмассызмы?
– Бирермен. Син дә, алар кебек, авылыңны ташлап китәрсең микәнни?
– Әти, ике кыз бала калдырып, фронтта батырларча һәлак булгач, мин ничек тудым соң?
– Их, Тәбрик, дөнья катлаулы шул… Төрлечә сыный кешеләрне тормыш дигәнең.
– Ничек кенә булса да яшермәгез, мин белергә тиеш.
– Анысы шулай инде ул да…
Күкрәк биеклеге булып уңган бәрәңге сабаклары арасына кереп, ызан буендагы имәнгә сөялгән Тәбриккә яшь имән шавы белән бергә яшь бала тавышы ишетелә. Ишетелә дә тагын нигәдер тынып тора.
Сөембикә апасының сүзләре төсле булып, ераклардан ямансу өннәр килә. Сүзләр һаман Тәбрикнең әнисе хакында…
Көлемсәр – игенче кызы, басуга мәхәббәте ана сөте белән кергән һәм бөтен гомерен биләгән. Гади игенче генә булып калмыйча, Идел буендагы Тәмте авылына барып, «Зональный училище» бетергән һәм туган авылына агротехник булып кайткан.
Белем үзе шәп нәрсә, ләкин аның файдасыз байлыкка, күз көегенә әйләнүе дә бик җиңел икән. Агротехника кушканча эшләр өчен көч кирәк – тракторлар кирәк. Трактор булмаса, һич югында, атлар кирәк. Атларның иң яхшылары, егетләр төсле үк фронтка киткәч, яки дошман табаныннан әле генә котылган бүтән җирләргә ярдәмгә җибәрелеп, авыл атсыз-көнсез диярлек калгач, төссез-хәлсез атлар арба-чаналарны сугышка бара алмаган карт-коры, бала-чага белән бергәләп тартканда да көчкә-көчкә генә сөйри башлагач онытылды агротехника. Басуда сабан өстерәгәндә буразнага башларын төртеп, атлар җан бирәләр… Дөньяның шушы хәтле дә киң, шушы хәтле дә матур икәнен беренче һәм соңгы кабат шунда гына күреп кала торганнардыр алар.
Атлар үлгәндә генә күккә карыйлар…
Хәлсез ат белән нәфис хатын-кыз авылны көчкә өстерәп бара. Бу чакларда Көлемсәр булып Көлемсәр дә сирәк елмая.
Басуга тубал тотып картлар белән бергә ул да чыга һәм иген чәчә. Атлый да сибә, атлый да сибә. Көннәр буе.
Беркөнне басуга яшь бер кеше килеп туктады:
– Кем монда Көлемсәр?
– Мин. Ни бар?
Көлемсәр шулай дип сорады да, үзе, җавап белән кызыксынмагандай, тагын бодай бөртекләрен очыра-очыра (анысы да колхозның үзенеке түгел, Каратун станциясеннән барып алдылар – дәүләт бирде) атлавында булды. Сизелер-сизелмәс эзләр генә кала артыннан. Озакламый ямь-яшел, япь-яшь үсентеләр тишелеп чыккач, ул эзләр күмеләчәк… «Бодайлар! Шаулап үсәрме шулай, әллә чүп-чар астында күмелеп калырмы?»
Ул эзләргә басып, әлеге егет атлый икән.
– Сезгә нәрсә кирәк? – диде Көлемсәр, кинәт тукталып.
– Мин – районнан… вәкил. Сезгә ярдәмгә җибәрделәр.
– Алыгыз соң тубал… Әнә тегендә, арба янында…
– Миңа икенче төрле эш кушканнар иде…
– Ярдәм итәргә дигәч, бүтәнчә мөмкин түгел, бары тик эш белән…
Егет, гаҗәпләнүеннән туктап, Көлемсәрнең