103
Obraz z 1622 r., skradziony z Westfries Museum w Hoorn w 2005 r. E. de Jongh, Tot lering en vermaak. Betekenissen van Hollandse genrevoorstellingen uit de zeventiende eeuw, Amsterdam 2008, s. 276–278.
104
Ekl. 5,25–29. Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, nowy przekł. z jęz. hebr. i grec. oprac. przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1987.
105
J. de Vitry, CCLXX (De quadam scelerata muliere…) [w:] The Exempla or Illustrative Stories form the Sermones Vulgares of Jacques de Vitry, red. T.F. Crane, London 1890, s. 113, 251; J.-C. Schmitt, Du bon usage du «Credo» [w:] Faire croire. Modalités de la diffusion et de la réception des messages religieux du XIIe au XVe siècle. Actes de table ronde de Rome (22–23 juin 1979), Rome 1981, s. 357.
106
„Mundus habet suas scholas (leges): caro physicam, diabolus nigromantiam; sed unus est magister noster – Autant tient poche come sac – parva vetula ita tenet verba salutis sicut magnus theologus […]”. A. Martin, op. cit., s. 265–308.
107
S. Borowicz, Znak zapomnianej eschatologii [w:] S. Borowicz, J. Hobot, R. Przybylska, Stara rebeliantka. Studia nad semantyką postaci, Kraków 2010.
108
Drugi etap tego procesu zachodzi w wieku XIX.
109
Cyt. za: E. Paczoska, Wariaci i niewidzialne, http://naukaonline.pan.pl/index.php/nasze-teksty/nauki-humanistyczne/item/1179-wariaci-i-niewidzialne [dostęp: 18.09.2019].
110
M. Konopnicka, Urbanowa [w:] eadem, Nowele, Warszawa 1972, s. 5.
111
Zob. Galernicy wrażliwości, wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Rosiek, Gdańsk 1981.
112
A. Mocyk, Chłopięta „spodziwne” i inni? Nowelistyka Konopnickiej wobec odmienności [w:] Czytanie Konopnickiej, red. O. Płaszczewska, Kraków 2011, s. 111. Zob. Galernicy wrażliwości, op. cit.; L. Magnone, Maria Konopnicka. Lustra i symptomy, Gdańsk 2011; H. Mayer, Odmieńcy, przeł. A. Kryczyńska, Warszawa 2005.
113
S. Borowicz, Maska Sylenis [w:] S. Borowicz, J. Hobot, R. Przybylska, Stara rebeliantka. Studia nad semantyką obrazu, Kraków 2010, s. 37.
114
Młoda kobieta zaznajamia się z przyjemnościami picia dżinu (ok. 1810), Museum of London.
115
Zob. M. Dzionek, W stronę antropologii przestrzeni. Flâneur – szkic do portretu, www.anthropos.us.edu.pl/anthropos2/texty/dzionek.htm [dostęp: 5.01.2016].
116
Ch. Baudelaire, Staruszeczki, przeł. J. Opęchowski [w:] idem, Kwiaty zła, oprac. M. Jastrun, Warszawa 1958, s. 94.
117
Ibidem, s. 93.
118
Ibidem.
119
Ibidem.
120
Ibidem.
121
Zob. Y. Guilbert, La soularde, http://www.parolesmania.com/paroles_yvette_guilbert_115751/paroles_la_soularde_1422660.html [dostęp: 24.02.2016].
122
R. Nycz, Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku w. XX (do pierwszej wojny światowej), „Pamiętnik Literacki” 1977, nr 4, s. 61.
123
M. Poprzęcka, Galeria: sztuka patrzenia, Warszawa 2003, s. 86.
124
Ibidem.
125
Ibidem.
126
Y. Lacasse, Camille Claudel: The Early Works [w:] Musée Rodin, Musée National des Beaux-Artes du Québec, Camille Claudel and Rodin: Fateful Encounter, Paris 2005, s. 20.
127
M. Czyńska, Camille Claudel: chciała rzeźbić i kochać. Dla takiego życia skazała się na odrzucenie i skandal, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,53662,26068687,camille-claudel-chciala-rzezbic-i-kochac-dla-takiego-zyca.html [dostęp: 31.07.2020].
128
Ibidem.
129
Ibidem.
130
Owe badania nad fizjonomią zrobiły następnie w XIX-wiecznym pozytywizmie niezwykłą karierę, zwłaszcza na polu antropologii kryminalnej, o czym świadczą prace Cesarego Lombrosa (Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej, 1876), Johanna Karla Rosenkranza (Estetyka brzydoty, 1853) i Francesca Mastrianiego (I vermi, 1896). Na niebezpieczeństwa płynące z takich badań zwracali uwagę ci, którzy – tak jak piszący o Sokratesie Nietzsche – podkreślali, iż utożsamianie zła z brzydotą może być sposobem piętnowania tych, którzy nie chcą zintegrować się ze społeczeństwem. Zob. Historia brzydoty, red. U. Eco, przeł. J. Czaplińska i in., Poznań 2007, s. 259–262.
131
M. Czyńska, op. cit.
132
M. Komornicka Xięga poezji idyllicznej, Grabów 1917–1927, s. 25, cyt. za: K. Kralkowska-Gątkowska, Cień twarzy. Szkice o twórczości Marii Komornickiej, Katowice 2002, s. 56. Kodeks rękopiśmienny tego zbioru utworów formatu A4, liczący 508 zapisanych stronic, znajduje się w Muzeum Historii Literatury Polskiej im. Adama Mickiewicza w Warszawie, sygn. 363.
133
I. Węgrzyn, Maria Konopnicka – kłopoty z biografią [w:] Czytanie Konopnickiej, red. O. Płaszczewska, Kraków 2011, s. 15.