Marc aarsel ’n oomblik voordat hy vra: “Maar wat van die Arabiere, veral dié wat die selfmoordbomaanvalle doen? Hul vryheid moet tog ook vir hulle geweldig baie werd wees, anders sal hulle tog nie iets só ekstreem doen nie.”
“Ja, Marc, ja. Vir seker, ja. Maar daar is twee maniere van veg.”
“Jy bedoel?”
“Jul jong mense in Suid-Afrika het tog ook vir hul onafhanklikheid geveg, maar hulle het nie dinamiet om hul lywe vasgemaak en ander onskuldiges opgeblaas om hul politieke doelwitte te bereik nie. Die Palestyne het ook nie gekies om selfmoordbomme te word omdat hulle desperaat is nie. Hulle het hierdie verskriklike manier aanvaar omdat hulle van ’n baie vroeë ouderdom af duiwelse leuens gevoer word deur gewetenlose mense soos Jasser Arafat en sy trawante. Hul skoolboeke, hul radioprogramme, om die waarheid te sê elke aspek van hul lewens, is daarop gerig om hulle te leer dat Israel die satan is, met Amerika, as ’n nog groter duiwel wat agter hom staan. Baie Palestynse Arabiere is slagoffers van die fanatiese vertakking van Islam wat aan die volgelinge daarvan die reg gee om enigeen wat nie Islam as geloof wil aanneem nie, Jood of Christen of watter infidel dan ook al, te kan doodmaak. Dit geld natuurlik nie vir die ander vertakkings van Islam nie.”
“Maar die verwoesting wat die Israeli’s volgens die media in die Palestynse gebiede aanrig, kan darem ook nie sonder kommentaar gelaat word nie.”
“Ja, Marc, jy moet solank jy hier is maar self probeer vasstel wat waar is en wat nie. Ek kan maar net vir jou sê dat die jong Israeliese soldate uit ’n agtergrond kom wat groot waarde aan lewe heg. Ek dink ’n mens kan sê ek weet waarvan ek praat. Vir my is dit altyd verstommend hoeveel selfbeheersing daar nog in die aangesig van voortdurende terreur aan die dag gelê word. Het jy miskien al opgelet hoeveel jong Israeli-soldate hul lewens in gevaar stel om die leiers van die selfmoordbomaanvallers te gaan uitsnuffel in plaas daarvan om soos die Amerikaners net eenvoudig alles voor die voet te bombardeer? Het jy ’n idee wat dit beteken om in die nou straatjies tussen daardie huise in te beweeg? Wel, ek sê vir jou ek het ’n idee en ’n goeie een daarby.”
Hy lê sy hand oor hare. “Moenie kwaad word nie, ek vra maar net.”
“Ek weet, maar weet jy hoe sat ’n mens uiteindelik daarvan raak om hierdie soort vrae gevra te word? Het jy vergeet hoe barbaars twee van ons soldate afgeslag is toe hulle per ongeluk in ’n Palestyns beheerde stad beland het? Of die afgryslikhede wat die Palestynse polisie teenoor hul eie mense pleeg as hulle vermoed dat hulle die Israeli’s help? Vermóéd, sê ek, want daar is geen arrestasie, geen ondersoek, geen verhoor nie, net op grond van agterdog neem hulle hierdie mense en vermoor hulle brutaal, terwyl honderde Palestyne toekyk – sodat dit kamstig vir hulle ’n les kan wees. Ek sê nie die IDF het vleklose, skoon hande nie – niemand in ’n oorlog het nie – maar ek sê vir jou die soldate kom uit twee verskillende agtergronde. Uit twee godsdienste. Want dit gaan nie hier om grondgebied nie. Dit gaan om godsdiens. Dit gaan om die God van Israel en die Allah van Islam, en dis nie dieselfde God nie, glo my!”
“Ek hoor jou, Rivkah,” probeer hy paai, want hy sien die lig in haar oë opbou, “dis maar net dat ek probeer sê dat voor die stigting van die staat van Israel daar tog ’n onafhanklike Palestynse staat hier bestaan het en dat ’n mens daarom tog dié mense se gevoelens ook in ag moet neem. Om altyd onder besetting te lewe kan mos ook nie …”
Haar mond val oop. Letterlik. “Jy bedoel jy gló dat hier ’n Palestynse staat bestaan het!”
“Wel, ja,” sê hy verbaas. “Die afgelope twee jaar wat ek in Parys was en ná die Palestynse opstand hier begin het, het ek dit meer as een maal in die media gesien en almal met wie ek daaroor gepraat het …”
“Maar dis ’n versinsel, dis ’n mite!” val sy hom sonder meer in die rede. “Die sogenaamde Palestyne was nog nooit ’n afsonderlike volk nie en hulle het nooit ’n soewereine land gehad wat Palestina genoem is nie. Jerusalem was nog nooit hul hoofstad nie, daar is nie ’n Palestynse taal of kultuur nie, en daar is nie ’n Palestynse volk nie! Dit is ’n mite wat ontstaan het nadat die Jode Jerusalem in 1967 bevry het. Voor die geboorte van die staat van Israel, het Arabiese leiers self die bestaan van ’n land wat Palestina genoem word, ontken. Geen onafhanklike Arabiese staat het ooit bestaan in die geografiese gebied wat die Arabiere Palestina noem nie. Daar was nog nooit, dwarsdeur die geskiedenis van die mens, ’n land wat Palestina genoem is nie. Die laaste onafhanklike staat wat in hierdie streek bestaan het voor die stigting van die moderne staat van Israel in 1948, was die antieke Joodse staat van Juda twee duisend jaar gelede.” Haar wange vlam. “Ek daag jou uit om in enige geskiedenisboek vir my te wys dat daar so ’n staat was.”
“Ek is jammer, Rivkah. Ek het eenvoudig nie geweet nie.”
Hy skrik toe hy sien haar oë blink van trane. “Ek is ook jammer. Ek is jammer, Marc. Maar dis so ’n geweldige oormag waarteen ons elke dag moet stry. En mense is so swak ingelig oor wat werklik aangaan dat hulle alles glo wat vir hulle opgedis word. Jy weet wat Josef Goebbels in die tyd van die Holocaust gesê het, nè? As ’n leuen groot genoeg is en luid genoeg herhaal word, sal dit op die ou end geglo word. Selfs dié wat dit vertel, sal dit uiteindelik glo. Dis wat nou hier in die Arabiese wêreld gebeur.” Sy vee met die agterkant van haar hand oor haar oë. “Ek moenie so emosioneel raak nie, maar ek is al so moeg, so moeg …”
Een van die aantreklike seuns van die Arabiese eienaar van Abu Shanab kom met nog ’n gereg langs hul tafel staan. “Lag julle twee dan glad nie vanaand nie?” vra hy gemoedelik.
Marc wonder hoeveel hy gehoor het, maar sy gesig weerspieël niks anders as welwillendheid nie.
Rivkah glimlag verwese. “Vergeef my tog, Afeef. Jou kos is uitstekend. Laat ek jou voorstel aan my vriend uit Suid-Afrika. Marc.”
Afeef skud sy hand. “Ja, daar is nie veel in Israel om oor te lag nie, my vriend. Maar so ’n mooi vrou by jou tafel gee jou darem seker rede om te lag? Nie?”
Hy staan ’n rukkie by hulle en gesels en toe hy later omdraai en wegstap, keer hulle inderdaad nie na hulle somber gesprek van vroeër terug nie.
Pas nadat hulle klaar koffie gedrink het en aanstaltes maak om te loop, skel Marc se selfoon. Hy onthou onmiddellik skuldig dat hy sy ma al weer moes gebel het en dat dit waarskynlik sy is. Maar dis Ruwth.
“Is jy nog in die Ou Stad, Marc?” vra sy.
Hy bevestig dit.
“Nou, moet eerder nie ’n bus terug haal nie, liewe kind. Ek en Ofer is op pad terug van Tel Aviv af. Ons sal jou iewers oplaai, of het jy ander planne?”
“Ons is ook net aan ’t klaarmaak om te gaan.”
“Waar is julle min of meer?”
Hy noem die naam van die restaurant.
“O ja,” sê sy dadelik, “ek ken dit. Ons sal jou voor die steeg in die straat kry?”
Hy verduidelik aan Rivkah wat aangaan en sy knik. “Baie beter so,” sê sy.
“Halfuur?” vra Ruwth.
“Goed so.”
“Afgespreek,” sê sy.
Toe sy hom later groet, sê Rivkah: “Ek is skaam oor my uitbarsting vanaand.”
“Nee, asseblief nie, ek begin miskien dinge beter verstaan.”
“Jy het ook baie om te verwerk.”
Hy wil haar gesig aanraak. Die sagte mond, die donker, half droewe oë oor die hoë wangbene. Maar hy doen dit nie, want dis asof sy ná haar emosionele reaksie nog nie weer heeltemal na hom toe teruggekom het nie. Asof sy iewers anders bly huiwer het. Hy dink aan die geliefde vriend wat sy so kort gelede verloor het. Hy dink aan haar vriendin en dié se bruidegom wat in die Moment-kafee afgemaai is. Hy dink aan die selfmoordbomaanslae waar sy help opruim het as ambulansbestuurder. Hy dink aan die land wat rondom hulle brand