Hy loer op om te sien watter indruk hierdie woorde op sy ma maak, maar hulle het nie die gewenste uitwerking nie.
“As jy so voel, Apie, kan jy Timboektoe toe ook gaan – solank jy net nie sirkus toe gaan nie!”
“Ma weet mos ek kan nie sirkus toe gaan nie – al wil ek ook – want ek het nie geld nie! En ek gaan ook nie Tim- … Tim-dinges toe nie. Ek gaan China toe!”
Apie stap vasberade deur toe. Dan gaan staan hy en draai vir oulaas om.
Nee, niemand het enigiets meer te sê nie. Dokter Baumann sit met sy boek voor hom en skud soos hy homself probeer bedwing om nie hardop te lag nie. Kris het ’n breë glimlag op sy gesig. Sy ma byt op haar onderlip en brei verbete verder. Saartjie sit en wonder of sy nie saam met hom China toe moet gaan nie.
“Nou ja,” sê Apie dapper, “as julle nie omgee nie, dan loop ek maar.”
Nee, blykbaar gee hulle nie om nie.
Die seun stap brommend weg. Hulle hoor hom mompel dat hy miskien … indien hy so voel … vir hulle ’n brief uit China sal skryf …
Toe Apie weg is, bars dokter Baumann en Kris uit van die lag. Mevrou Baumann lag saam. Saartjie lag ook, maar nie so hartlik nie.
“Sê nou hy loop regtig weg China toe?” sê haar ma.
“Hy sal nie verder as die tuinhekkie kom nie,” sê haar pa. “Ek het gesien hoe kyk hy na die gedekte tafel en wikkel sy neus toe hy die kos uit die kombuis ruik. Ek sê vir julle – vóór ons nog vir ete aansit, is Apie terug.”
Saartjie voel skuldig teenoor Apie. Hy het nie een keer gesê sý is vir sy moeilikheid verantwoordelik nie. Hy het wel vies na haar gestaar en sisgeluide gemaak, maar hy het nie direk gesê dat sy hom aangepor het om van die perskes te eet nie.
Ja-nee, Apie het hom nogal dapper gedra. Sy wonder hoe ver hy nou al op pad China toe is.
Lizzie kom sê die kos is gereed. Mevrou Baumann gaan kombuis toe om dit saam met haar in te dra.
“Wil Mamma hê ek moet help?” vra Saartjie en glimlag vriendelik.
“Nee, dankie.”
Saartjie sug. Dit lyk of al haar fluksheid en ywerigheid vanoggend nie veel gehelp het nie. Ma’s is darem maar snaakse goed. Haar ma is die liefste en gaafste mens in die hele wêreld, maar sy kan ook so kil en vasberade wees wanneer sy straf uitdeel.
Nadat dokter Baumann ’n tafelgebed gedoen het, begin sy vrou opskep.
“Ek sal Apie se kos maar in die lou-oond hou,” sê sy.
Haar woorde is skaars koud, toe hoor hulle die voordeur oopgaan. Dit is Apie wat van sy swerftog af terugkeer.
Hy kom die eetkamer binne en sit die kussingsloop met sy besittings in die hoek neer.
“Het Ma al van plan verander oor die sirkus-dinges?”
“Ek het gesê ek wil nie weer daaroor praat nie,” sê sy. “Julle gaan nie, en klaar.”
Apie kyk na sy bondeltjie goed op die vloer – en dan na die heerlike kos op die tafel.
“En toe?” vra Kris. “Hoe gaan dit in China?”
“Probeer jy snaaks wees?” Apie gluur sy ouer broer aan.
“Kom eet,” sê sy ma en haar stem is sag.
Die seun kyk weer na sy bondeltjie en dan weer na die kos.
“Ek sal so ’n stukkie eet, maar ek’s nie eintlik honger nie, Ma weet.”
Apie kom sit en val weg. Hy eet lustig en vertel vir hulle hy het besluit om sy reis China toe uit te stel. Dis te laat in die dag om nou te wil gaan. Wanneer hy eendag vertrek, sal hy sommer al drie-uur in die oggend moet opstaan!
Dit is ná ete en al kwart voor twee. Karzo se wêreldberoemde sirkus gaan halfdrie begin om al hul “wonderlike goete” soos Apie dit noem, vir Lynnekom se kinders te wys.
Die Baumann-gesin sit in die sitkamer. Die atmosfeer is gespanne.
Mevrou Baumann brei weer soos voorheen. Haar man probeer weer sy boek lees. Kris probeer leer. Saartjie en Apie staar na die groot muurhorlosie. Hoekom loop hy vandag so ekstra vinnig? Al wat die stilte verbreek, is hul swaar sugte. Saartjie begin … dan sug Apie … en dan is dit weer haar beurt …
Vyf voor twee klop iemand aan die voordeur en hulle hoor opgewekte meisiestemme.
“Dis Anna en Lina en Muggie, Mamma,” sê Saartjie hoopvol. “Hulle kom my haal om sirkus toe te gaan.”
“Dan moet jy maar vir hulle sê jy gaan nie meer saam nie.”
“Bedoel Mamma dit?”
“Natuurlik.”
Saartjie is bleek. Sy het gehoop haar ma sal reg op die einde kopgee.
Dokter Baumann kyk verwytend na sy vrou. Dan probeer hy maar weer lees.
Saartjie stap traag voordeur toe.
Hulle hoor uit die sitkamer hoe Anna en Lina haar opgewonde groet. Muggie se skril stemmetjie sê: “Kom, Saartjie, wat’s dit met jou? Ons is laat!”
Saartjie vertel vir haar maats dat sy nie kan gaan nie omdat sy gestraf is. Hulle kan dit nie glo nie. Sy ook nie.
“Wag net,” sê sy. “Ek gaan gou weer vra.”
’n Paar oomblikke later staan Saartjie pleitend voor haar ma.
“Mamma …”
“Nee, Saartjie.” Martha Baumann se breinaalde flits vinnig.
Die meisie gaan groet haar maats en maak die voordeur agter hulle toe. Dan kom sy terug sitkamer toe. Sy kyk na niemand nie. Haar oë blink.
Dit is ’n aaklige straf om die hele tyd so op hete kole hier te sit en wonder of hul ma hulle miskien tóg nog sal vergewe en sirkus toe sal laat gaan. Saartjie het nou nie meer veel hoop oor nie …
Apie se oë is nog steeds strak op die muurhorlosie gerig. Dit is nou al sewe minute oor twee. As sy ma hulle wil vergewe en sê hulle kan maar gaan, sal sy nou moet opskud. Dit word baie laat.
“Apie!” hoor hulle skielik ’n klomp seuns by die voorhekkie skree. Hy spring op en kyk deur die venster. Dit is Galpil, Gert, Piet en Bennie.
Hy waai vir hulle en draai om en sê: “Hulle kom my haal vir die sirkus, Ma.”
Maar sy antwoord nie. Sy sit net en brei.
“Apie, ou perd, kom nou!” gil Galpil. “Ons moet wikkel!”
Mevrou Baumann kyk nog steeds nie op nie. Haar breinaalde flits gevaarlik. Apie sê niks nie. Sy keel is te toegetrek. Die trane blink in sy oë.
Hy skud hartseer kop en beduie deur die venster vir sy maats dat hy nie kom nie. Die seuns hardloop vinnig met die straat af. Hulle wil nie laat wees nie.
Apie sak moedeloos op die rusbank neer. Met ’n doodse stem sê hy: “Almal gaan sirkus toe, en hier sit ons.” Hy sug swaar, soos dit ’n martelaar betaam.
Almal in die sitkamer is bleek.
Saartjie besluit om nog een keer te probeer.
“Kan Pappa nie iets doen nie?” vra sy en kyk vol hoop na haar pa. “Kan Pappa nie met Mamma praat en vra dat sy ons net hierdie een keer moet vergewe nie? Ons wil só graag sirkus toe gaan!” Daar is ’n snik in Saartjie se stem.
“As Mamma ‘nee’ gesê het,” antwoord haar pa, “dan is dit ‘nee’.”
Dokter Baumann frons. Hy het gehoop sy vrou sou later haar hart versag.
“Maar