Verkykers en vaardighede
AS JY ’N AAP VIR ’N APPENDIEKS AANSIEN
Is ’n mens oningelig, kan jy omstandighede vir jouself so skeef inprent dat jy angsbevange raak en skoon van jouself ’n bobbejaan maak. Maar dis wanneer jou petaljes boonop jou medemens se tyd en energie tap dat die rooi ligte behoort te flikker: Trap tog net rem en besef jou brein haak vir die oomblik in die verkeerde rat vas. As jy kalm en nugter dink en doen, hoef jy nie onnodig hulp in te roep nie.
So hou jy stil by ’n garage en maak ’n afspraak om jou motor oor ’n paar dae te laat versien. By die besprekingstoonbank parkeer jy op die blink gepoleerde oppervlak, langs die werkwinkel met sy herstelgeruis. Dis ’n geboor en gefluit, ’n gegorrel en gestofsuig. Cecilia, wat pas jou afspraak bevestig het, bied aan om jou na buite uit te beduie, want die spasie is knap met die ry motors om gediens te word wat al hoe langer geraak het.
Jy ry skuins agteruit, trek netjies in tussen die luierende voertuie voor en agter jou. Cecilia wys: Draai skerp regs, hou dan verby. Maar meteens het jou motor nie krag nie. Jy gee petrol … die wiele beweeg nie. Jy dink jy sit die ligte aan … verniet of hulle wil skyn.
“Kry iemand om die kar uit die pad te help stoot voordat die mense hul toeters druk,” soebat jy Cecilia. Intussen het die ry klante by haar toonbank opgehoop. Oomblikke later daag sy en ’n man in ’n pak klere op: die besturende direkteur wie se oog sy vinnig kon vang en oortuig om sy foon neer te sit en te kom hand bysit met die “noodgeval”.
Dan erken jy: “Jammer, mense, tussen die geroesemoes deur het ek nou eers besef ek het met daardie skerp draaitjie die kar laat vrek. Ek moes net weer die sleutel in die aansitgat gedraai het.”
Ander kere is jy doodeenvoudig te lui om jou ondersoekwerk deeglik te doen. Soos wanneer jy by ’n gastehuis in Oudtshoorn ’n kragpunt soek vir jou haardroër en jy loop vra sommer vir die gasheer: “Is daar ’n kragpunt in die kamer?”
“Kom ons loop doen ’n bietjie speurwerk,” sê Monty en stap saam. Hy gooi ’n oog na die plafon. Dan trek hy die stoel by die spieëltafeltjie weg en sê: “Kom ons loer wat kruip dalk hier weg.” En ons albei verklaar tegelykertyd: “Hier’s hy!” Jy, hand op die mond van verstomming dat jy nie gedink het om die stoel te skuif nie … Monty, die galante heer wat hy is, waai jou verleentheid met ’n glimlag weg. En ’n gerusstellende “ag, dis niks”.
Iewers in die Bosveld was dit allesbehalwe niks vir Karel Potgieter (skuilnaam) om sy blindederm te laat uithaal. Hy loop jaag skoon die bobbejaan agter die bult uit toe hy homself oortuig God gaan hom nie laat wakker word ná sy operasie nie. Karel is te bang om sy dokter te vra wat is die appendieks wat moet uit, want hy vrees hy gaan moet hoor dis sy einde.
Toe hy ná die operasie tog sy bewussyn herwin, bid hy in groot dankbaarheid tot God, maar sy oningeligtheid laat hom steeds in die steek toe hy die blouapie opmerk wat intussen van buite ingespring en hom op die kassie langs die hospitaalbed kom tuismaak het. Leepoog en bewerig laat Karel van hom hoor: “Appendieks, my kind, jy moet nou mooi soet sit, want jou pa is nog ’n ba-a-a-ie siek man.”
AANHOUERS VAN ATLANTIS
Kom vier in die etensuur saam met ons fabriekswerkers die krag van vrouwees en inspireer ons met sjampanje-oomblikke uit jou lewe, nooi ’n ontbytkosfabriek op Atlantis.
Ná ’n uur se ry uit Kaapstad, al met die Weskus-pad, hou ek skuins voor eenuur by die gebou stil. Ek ruik pasgemaakte pap en beskuit. ’n Sekerheidswag begelei my na binne deur ’n staaldraaihek en beduie die pad verder – ’n paar stelle sementtrappe op na die ontspanningsaal.
Met die oopstoot van die saaldeur sweef ballonne aan blink linte van die plafon af. Souttertjies en soetgoed en tee- en koffiekoppies wag op ’n lang tafel aan die vensterkant. Sowat 70 vroue sit op plastiekstoele, die meeste in wit oorpakke en groen voorskote, higiëne-haarnette op, swart inglip-leerskoene aan. Nie juis ’n gesig van vroulikheid nie. Maar hul oë is helder van opwinding om vandag die roetine vir ’n rukkie te vergeet.
Hier en daar dra een ’n kostuum en ’n masker om te pas by die tema: Vroue is superkoel. Dis hier dat Venus Cupido, ’n pakker van die graanvlokkie-afdeling, die kollig steel. Net voor ek met my praatjie begin, swaai Venus die saaldeur oop in haar Superwoman-gewaad. Blou leotard en kouse, rooi onderoorbroek, mantel en stewels, masker, die lot. Teen die tyd dat sy sing “Ek’s ’n dapper vrou”, op die maat van “Ek’s ’n dapper muis”, tril die fabriek se plafon soos die vroue haar toejuig.
Elmarie George van die SAPD vertel van baie gesinne se emosionele seer. Ook sy het op Atlantis grootgeword en ploeg vandag haar waardes hier terug. “Dit was Mammie wat ons gesin bymekaargehou het. Ons kinders trots gehou het op wie ons is; ons laat glo het in wat ons kan word.”
Toe ek terugry, omgewe deur kanola en aronskelke wat hoog staan in die velde, klink Winnie Minnaar se woorde steeds op. Sy het 23 jaar gelede by die fabriek begin werk, as ’n pakker. Vandag is sy die produksiebestuurder van die beskuitafdeling. Winnie het vir haar kollegas gesê: “Ons moet opstaan en nie verwag ander mense moet vir ons deure oopmaak nie. Soos die donkie wat in ’n gat geval het. Pleks dat hy net geroep het om hulp, het hy elke dag self die bietjie grond wat op sy rug beland het, afgeskud en ingetrap. Totdat die hoop grond hoog genoeg was en hy daarop kon staan en self uitgeklim het.”
OMKEER VAN EINA
Hoe gemaak met haar medelye vir mense en diere wat seerkry en swaarkry? vra ’n Ligdans-leser. Meer nog: Met haar drif dat sy alles wat asemhaal uit hul verdriet wil help verlos? Dan sit sy lank agterna nog met letsels in haar gemoed omdat sy diep gemoeid raak in siele wat eerder hulp by hul geliefdes behoort te kry.
’n Belangrike kwessie, want jy hou jouself uit ’n moontlike maalkolk van depressie as jy die kuns aanleer om tog kennis te neem van ander se pyn en te help waar jy kan, sonder dat jy toelaat dat dit jou emosioneel dreineer en opslurp.
Die leser sê sy laai die laaste tyd by Polkadraai tussen Kuilsrivier en Stellenbosch weggooihondjies op wat mense daar agterlaat, en dan versorg sy hulle. Maar nou kan sy nie nog wesies inneem nie. Haar dilemma is sy werk in Stellenbosch en sien daagliks steeds hondjies wat nie ’n heenkome het nie en haar hart pyn vir daardie diere.
Ek vertel haar hoe ek in Turkye in ’n toerbus gehoor het ’n stylvolle boervrou van die Vrystaat maak teenoor haar vriendin ’n afbrekende uitlating oor mense wat nie soos sy ’n wit vel het nie. Toe ek my ontsteltenis met die gids deel, bied sy my dié lewenstoerusting: Daardie vrou se hart is siek. Moenie toelaat dat haar veroordelende, engdenkende uitkyk jou moedeloos, selfs aanvallend maak nie. Draai die seerkry, wat jy namens die mense wat sy slegsê beleef, om in positiewe energie. Dink aan iets opreg moois oor hulle of aan enigiets inspirerends. Gee selfs ’n geliefde ’n drukkie, al is dit net in jou gedagtes. So stuur jy jou goeie bedoelings aan en kom dit selfs in oorvloed terug na jou.
Van nou af rus sy haar toe met die vaardigheid om onnodige leed weg te stuur, sê die weldoener. Sy gaan haar toespits op die hondjies wat sy reeds het: hulle gereeld was, uitborsel en streel. Vertrou ander mense met groot harte sal stilhou en die oorblywende wesies huis toe neem. En so die kringloop van liefde teenoor die lewe aan die gang hou.
RENTE OP ROETES
As jy ’n vaardigheid nie aanleer nie, bly dit jou teenstander. Dit is ’n Ierse wysheid, sê my vriend Sean, die kroegmeester by die Brown Pub (die Iere spreek dit Braain uit) in Dublin. Sean voeg by: “We Irish might not speak properly. But when it comes to hard work and reaching a goal, boy oh boy, or shall I say girl oh girl, we do get down to business.”
Met ’n nuwe jaar en voornemens bly dit dikwels by net mooi dit, pleks dat ’n mens aan die gang spring en jou bedoelings ’n werklikheid maak.
Op my lysie is veral drie moete, en ek is realisties dat ek getrou sal moet werk om in twaalf maande ’n iets van elk onder die knie te kry. Maar ek is aangevuur, want hierdie ondervindings gaan poorte oopmaak na nuwe ontdekkingsroetes.
’n Kursus of twee in noodhulp is my voorland. Ek verwag my lewe lank nog as ek of iemand