Jy het waarskynlik jou pa of ander mans van kleins af dopgehou wanneer hulle voor die spieël skewemond trek om seker te maak hulle kan oral bykom, maar sny hulle nie raak nie. Daar is basies twee metodes van skeer: droog en nat. Laasgenoemde behels die natmaak van die gesig, aanwending van skeerseep en verwydering van die baard met die hale van ’n skeermes. Vir ’n droë skeer word ’n elektriese skeermes gebruik wat óf met batterye óf met krag werk.
Jy moet ook nie skrik as jy jou met die eerste probeerslag raak skeer nie. Dié kuns leer jy met oefening. Jy kan die bloed maklik met ’n stukkie watte of toiletpapier stop. Afgesien van die dieper puisies wat gekneus word, veroorsaak snytjies nie onooglike of blywende letsels nie.
Voor jy vir jou ’n kat in die sak koop, moet jy liewer jou pa of ’n ouer man se raad vra oor die keuse van ’n skeermes. Dalk kry jy nog een present!
Jou skeerseep kies jy ook uit talle soorte: dié wat jy met ’n kwas aanstryk, kits-skeerskuim of skeerjel in houers. Baie mans gebruik om ekonomiese redes sommer gewone gesigseep. Dit help natuurlik as jy eers stort en jou gesig goed was om die baard sag te kry. As jy ’n sensitiewe vel het, moet jy ’n skerp lemmetjie gebruik en liewer nie gewone gesigseep en water nie, want dit kan jou vel irriteer.
Nadat jy geskeer het, is dit lekker om die een of ander soort naskeermiddel of selfs room aan jou gesig te smeer – as jy dit kan bekostig! Dit is in elk geval nou tyd dat jy self verantwoordelikheid daarvoor begin neem om sonroom aan jou vel te smeer wanneer jy ’n ruk lank in die son gaan wees – soos wanneer jy gaan swem of krieket speel. Velkanker kom dikwels onder Suid-Afrikaners voor, maar dit is heeltemal voorkombaar. En jy moet nie dink dit is net mense met baie bleek velle wat voorsorg moet tref nie – dit raak almal van ons.
Die puisieprobleem
Skete en kwale speel gewoonlik nie in hierdie stadium ’n groot rol in jou lewe nie. Maar aknee (puisies) versuur talle jong mense se lewe – driekwart van hulle word in die een of ander tyd in puberteit en selfs daarna daarmee gepla.
Puisies verskyn nie toevallig vir die eerste keer in puberteit nie. Afgesien daarvan dat testosteroon verantwoordelik is vir liggaamlike groei en seksuele rypwording, hits dit ook die vel se talg- of oliekliere tot oorafskeiding aan. Talg (olie) smeer die vel en beskerm dit, maar kan in oormaat ’n las wees. Dit is veral die kliere van die gesig, skouers en rug wat te veel talg afskei.
Die buise van die ooraktiewe oliekliere en hulle porieë (velopeninge) neig dan om te vergroot. Die opeenhoping van olie en ander onsuiwerhede kan ’n verstopping in die klierbuis vorm. Die suurstof in die lug veroorsaak dat dié proppie swart verkleur. Vandaar die naam swartkoppie.
’n Dieper verstopping vorm ’n witkoppie. Deur die werking van ’n ensiem (’n stof wat chemiese reaksies bevorder) in die klierbuis, verander die velolie in ’n vry vetsuur wat in die vellae op die oppervlak uitlek wanneer die klierbuis bars as gevolg van druk weens die verstopping. Hierdie suur gee dan aanleiding tot inflammasie en puisievorming.
Moet jou dus nie laat wysmaak dat vuil bloed of inwendige gifstowwe die oorsaak van puisies is nie – dit is net ’n wolhaarstorie. Dit is ook onsin dat “vry” puisies veroorsaak. Puisies kan egter wel deur kieme op die vel of aan jou vingers tot infeksie lei en rooi, seer siste word.
Die swartkoppies gee aanleiding tot vlak, geel puisietjies wat genees sonder om littekens (merke) te laat, maar met witkoppies kan dit anders wees as hulle nie sorgvuldig behandel word nie. Iemand met puisies is dikwels self sy grootste vyand, omdat hy dit self verder oor sy vel versprei.
Baie min tieners beskou aknee as ’n nietigheid. Dit laat hulle maklik selfbewus en minderwaardig voel. Jy moet probeer om puisies te aanvaar as ’n normale verskynsel, maar as dit soveel ongelukkigheid veroorsaak dat jou persoonlikheidsontwikkeling gestrem word, moet daar werk van gemaak word.
Omdat puisies so lelik is en velirritasie veroorsaak, is dit moeilik om nie aan jou puisies te peuter of daaraan te druk nie. Meestal lei dit tot kneusing en sekondêre infeksie, wat puisies en littekenvorming net vererger.
Puisies laat self geen merke op die gesig nie. Dit is die kneusing en kwaai infeksie wat tot beskadiging en blywende, lelike merke lei. Volg dus dié goue reël: Hou jou vingers van jou gesig af!
Wat gewoonlik gebeur, is dat aknee vanself teen die einde van die tiener- of vroeë twintigerjare uitwoed. Die puisies verdwyn dan spoorloos, tensy dit verkeerd behandel of die vel beskadig is deur infeksie en oorywerige tuisbehandeling, of diep letsels ontwikkel het. Selfs al sou jy letsels oorhou, kan die vel deur ’n plastiese chirurg “gladgeskuur” word nadat die puisies opgeklaar het.
Daar is nog ’n paar feite oor aknee waarin jy sal belang stel:
’n Olierige vel is oorerflik. As jy hierdie soort vel het, moet jy vroegtydig voorsorg tref deur die vel gereeld te was.
Velkleur en geslag speel geen rol in aknee nie.
Aknee dui nie op bloedonsuiwerheid nie. Die vervaardigers van velmiddels wat die publiek met advertensies mislei om so iets te glo, behoort aan die pen te ry.
Sport en ander liggaamlike aktiwiteit in die buitelug vererger aknee beslis nie. Natgeswete klere moet egter nie te lank gedra word nie en jy behoort na oefening te bad of te stort. Vuil klere, veral dié met ’n growwe tekstuur, kan wel teen die vel skuur en aknee, veral op die skouers en rug, vererger.
Haarskilfers het ’n negatiewe uitwerking op aknee. As jy skilfers opmerk, behoort die toestand gelyktydig met die aknee behandel te word. Gebruik ’n medisinale sjampoe.
By ’n meisie is aknee geneig om net voor menstruasie te versleg, omdat sy dan meer progesteroon in haar bloed het. ’n Dokter kan ’n sekere soort voorbehoedpil vir haar voorskryf wat teen aknee kan help. Dit sal ’n seun egter nie help nie, want dié pil kan vroulike veranderinge aan sy liggaam veroorsaak.
Geen deurslaggewende bewyse is nog gevind dat sjokolade, neute, gaskoeldrank, vetterige kos en gebak, die oormatige gebruik van melk en ander suiwelprodukte soos roomys aknee by tieners veroorsaak nie. Volgens die jongste studies kan die gebrek aan ’n gebalanseerde dieet, wat kan lei tot verhoogde insulienvlakke in die bloed, moontlik egter verband hou met die oorproduksie van talg.
Emosies soos spanning en bedruktheid veroorsaak nie aknee nie. Selfbewuste akneelyers kan egter omgekrap en moedeloos word. Waak teen ’n oorgretige gepeuter aan puisies. Om gedurig die rofie van ’n uitgedrukte puisie af te krap, vertraag die genesing en stel dit weer bloot aan sekondêre infeksie.
Hoewel daar spottenderwys na “vrypuisies” verwys word, het dié kwaaltjie niks met jou liefdesake te make nie.
Maar daar is raad vir jou. Daar is eintlik net twee soorte behandeling vir aknee: dié wat jy self toepas en dié wat ’n dokter voorskryf. By die tuisbehandeling van aknee geld die volgende reëls:
Reinig die vel. Die gesig en aangetaste liggaamsdele moet elke dag twee tot drie keer deeglik met water en seep gewas word. Gebruik enige goeie seep. Die probleem met sommige “spesiale” velmiddels is dat hulle die vel kan irriteer of uitdroog.
Moenie aan die puisies krap en druk nie. Vingernaels dra kieme wat die puisies besmet. ’n Ryp puisie kan liggies uitgedruk word nadat die gesig en hande vooraf met seep, water en ’n ontsmettingsmiddel gereinig is. Om velkneusing te verminder, kan ’n stukkie skoon sneespapier of watte om die vingerpunte gehou word.
Volg ’n gebalanseerde dieet met voldoende vars groente en vrugte en vermy te veel vetterigheid en soetgoed.
Was jou hare gereeld om vetterigheid te vermy. As jy skilfers het, moet dit behandel word.
Mediese hulp moet verkieslik verkry word as aknee hardnekkig is en vererger. Die soort puisies wat groot siste (vogblasies) vorm, is veral rede om dokter toe te gaan. Voorskrifte moet noukeurig gevolg word indien ’n dokter geraadpleeg word.
Indien tuisbehandeling nie slaag nie en jou puisies jou onderkry, behoort jy ’n geneesheer te raadpleeg. As jy werklik ’n probleemgeval is, kan jou dokter jou na ’n dermatoloog (velspesialis) verwys. Geneeskundige behandeling kan die volgende