“En wanneer kom jy weer verf?” vra Aletta. “Ons mis jou kuiertjies.”
“Ek ook.”
Die aandag verskuif na Ou Dominee wat vra dat hulle hul hoofde vir die tafelgebed buig. Hy het skaars “amen” gesê toe ’n vrou met gestyfde voorskoot en skinkbord in die hand van die kombuis se kant af inkom. Sy plaas ’n kommetjie ertjiesop voor elk van die gaste en verdwyn weer sonder ’n woord.
Tussen die etery deur gesels die mans oor nuus van die dorp en oor politiek in die algemeen, maar Stefaans sê niks. Hy luister en knik nou en dan sy kop om te wys wanneer hy saamstem. Sou dit sy spraakgebrek wees wat hom terughou? Met sy donker hare en oë is hy presies die teenoorgestelde van Gerrit. Hy het ook nie die gemaklike openheid teenoor mense nie en gee min van homself weg.
Die vrou kom haal die leë sopkommetjies, neem dit kombuis toe en is gou weer terug met ’n gebraaide skaapboud op ’n plat skottel.
Geurige stoom hang oor die vleis en O’Flinn toets eers die kerfmes op ’n los stukkie vel voor hy skyfies begin sny. “Ja, hier by ons gaan dit darem nog, maar daar in die Oos-Kaap waar ons vriend vandaan kom …” Hy beduie met sy kop in Stefaans se rigting. “Daar gaan dit broekskeur.”
Asof die woorde ’n deur in die vreemdeling oopmaak, begin hy vertel van hulle probleme met die Engelse administrasie en hulle onvermoë om die Xhosa-strooptogte hok te slaan.
Katrien, wat nog met die dokter se vrou oor kinders en hulle kwale gesels het, se aandag raak vasgevang by die sonbruin hande waarmee Stefaans sy frustrasie aan hulle uitlê. “Om alles te k-kroon, val ons versoeke vir ’n skool op d-dowe ore. Ons weet nie meer watter kant toe nie.” Hy kyk reguit na Gerrit. “Het ons maar iemand soos jy daar gehad. Ons is b-boere. Nie een van ons kan ’n skool onderneem nie.”
Gerrit knik en moedig hom aan. “Skool is belangrik, ja.”
“D-daar’s wel ’n skooltjie van ’n jong dame, een van die Setlaars, by die Kaapse Regiment.” Sy blik skuif dringend van een gesig na die volgende om die tafel. “Maar dis weer alles Engels.”
Katrien skram weg voor die donker oë toe dit by haar kom. Dit voel te veel asof hy iets by haar soek, asof hy dink dat hulle mekaar van iewers af ken. Sy bepaal haar aandag eers by tant Aletta wat lustig eet en kyk toe na die res van die vertrek: die blinkbruin buffet met kerfwerk versier, die ander gaste aan tafel.
Hierdie toneel sou geskilder kon word. Elke gesig is so verskillend van die ander. En wat, of moet sy liewer vra wie, sal die fokuspunt wees?
Stefaans stoot sy vingers deur sy donker hare en sy diep stem vul weer, effens sagter, die vertrek. “Dokumente, b-briewe, alles is in Engels en die meeste b-boere kan beswaarlik Hollands lees.”
Hy praat moeiliker wanneer hy onseker is. Is dit hoekom hy so lank gewag het? En Gerrit as onderwyser het begrip vir die probleme waarvan hy praat. Maar daar is iets in die man wat oorkant haar sit; dis asof hy almal se gedagtes vasvang. Hy vertel van groot uitdagings, van onmin en onrus, stel vir haar en Gerrit ook daaraan bloot. Dit kan hulle twee heeltemal van hulle veilige wentelbaan af trek.
Sy verlang skielik na haar kind. Slaap Fransie al?
Sonder om veel te proe, eet sy verder, vermy die man oorkant haar se donker oë en wag gespanne dat die aand tot ’n einde kom. Sy wil terug na die beskutting van hulle eie huis gaan.
Dina lig die punt van die kombers op dat Fransie kan inkruip. “Een storie en dan moet jy mooi slaap, gehoor?”
Sy blou oë is vol afwagting. “Van toe julle op die plaas gespeel het.”
“Die plaas, ja. Dis lank gelede. Jou ma was nog klein, seker omtrent nege en ek so amper ses toe jou oom Johannes die boer op die plaas geword het.”
“Hoekom?”
“Jou oupa was nie gesond nie en het gereken Johannes kan met die boerdery aangaan. En ook maar goed, want net ’n paar jaar later is hy oorlede.”
Die kind se oë rek. “Was hy al groot genoeg?”
“Natuurlik. Hy en jou tante is baie ouer as jou ma. Sy was die laatlam en lekker bederf ook.” Die seun frons. “Nou nie op ’n lelike manier nie, hoor. Sy het net nie so hard gewerk soos die ander twee nie, maar sy was ook nie baie gesond nie. Ons twee het lekker van die môre tot die aand gespeel.”
“Ja, vertel daarvan.”
“Meestal pop gespeel. Katrien met die regte pop en ek met die lappop.”
“Het jy ook met die regte pop gespeel?”
“Nee, jou ma het geweier, gesê ek sal hom breek.”
“En sou jy?”
“Natuurlik nie. Sy het glasoë gehad en ronde wange met rooi lippe. Die hande was soos regte handjies met al vyf vingertjies, te pragtig.”
“En die lappop?”
“Ai, jy vra darem baie vrae. Maar dis seker ook goed.” Hy wag vir nog beskrywings en sy kan hom nie teleurstel nie. “Ek het mos al vertel hoe dit gelyk het. Heeltemal van lap en die kop was net rond met oë en ’n mond daarop geborduur. Dit het ’n duim gehad en die res van die vingers was sommer net saamgebondel.”
Hy lag. “En deurmekaar wolhare, het jy gesê.”
“Ja, ek kon dit nie kam of vleg nie.” Amper soos haar eie, maar dit sê sy liewer nie. Want destyds het sy juis gedink dis dalk omdat die lappop se ouers ook slawe was, nes haar eie ma en pa.
Dina glimlag. “Elke aand het ek gedink: Môreoggend as ek wakker word, sal die lappop ook ’n regte pop wees, met vingers en blink oë en mooi klere.”
Fransie kyk ingedagte na haar. “En het dit nie?”
“Natuurlik nie. Toe ek groter word, het ek ook geweet dit was nie moontlik nie. Buiten natuurlik as daar in die nag ’n wonderwerk was.”
Hy skud sy kop effens. “Vertel liewer weer hoe Mamma die dokter was.”
“H’m. Dit was net ná jou ouma haar dokter toe gevat het, toe sê Katrien sy is nou ’n dokter en ek moet die lappop bring vir ’n ondersoek. Sy het ’n lepel by die pop se mond gehou en ‘aaaa’ gesê. Toe druk sy die soutpot op die laplyf en hou haar oor daarteen. Dit het kompleet gelyk of sy iets daarbinne hoor wat doodsake is. Ek was sommer baie bekommerd en ek was bly my ma het my nog nooit na ’n dokter toe gevat nie.”
Fransie lag uit sy maag. “Vertel nog.”
Dina sug. Wat is daar nog?
Sy kan nie vir Fransie verduidelik dat die lewe nou eenmaal nie regverdig is nie. Dit het haar eie ma haar kleintyd al geleer. Dat sy ’n slawekind is wat in buitekamers langs die perdestal bly terwyl Katrien in die groot huis woon. Wanneer hulle eiers uithaal of speel, was Katrien ’n ouer suster, maar net tot slaaptyd, of tot Katrien netjies gaan aantrek om iewers heen te gaan.
Fransie kyk steeds met afwagting na haar. Nee, sy sal iets moet vertel wat hom vaak maak, anders kom hy nooit tot rus nie.
“Ons het die hele plaas vol gespeel,” begin sy in ’n egalige stemtoon. “By die spruit het ons huisies gebou tussen die bamboese, ook spoelklippe opgetel. Party het mooi kleure gehad en die mooistes het ons huis toe gebring. Daar was gelerige klippe en wittes, ander weer pienkerig …” rek sy haar beskrywing, “en ons het dit daar onder ’n boom gepak. Ek sal vir jou gaan wys as ons weer daar kom.”
Fransie reageer nie; sy oë begin toegaan.
Sy wag nog vir ’n rukkie, trek die kombers op tot onder sy ken en soen hom op die voorkop. “Lekker slaap,” fluister sy en loop op haar tone uit, maar trek nie enige deure toe nie. Sy wil kan hoor as hy wakker word.
In haar kamer gaan sy met klere en al op haar bed lê om vir Katrien-hulle te wag. Die vertrekkie is klein en was oorspronklik ’n stoorplek langs die kombuis. Katrien het dit vir haar as slaapplek