“Hoe gaan dit hier?” is wat hy op sy beurt vra. Sy gesig is opgeskroef teen die lig.
“Ons boor vir water.”
Hy kyk na die boormasjien se kant toe, ’n kontrepsie van staal, ’n toring met gekruisde balke, en ’n stoomenjin op die wa daaragter. Die kabel se op-en-af-bewegings is nie van so ver af waarneembaar nie, maar die klank laat geen twyfel dat iets besig is om te gebeur nie.
“Die vordering is maar stadig en onseker,” voeg Lisbeth by. “Jy weet nie of jy dit gelukkig gaan tref nie.” Sy roep een van die plaaswerkers se seuns om na die besoeker se perd om te sien. “Ry jy weer binnekort?”
“Gretig om van my ontslae te raak?”
“Ek wil net weet of ons die saal op moet los.”
Stempsky mik na die son toe. “Hy kan maar afsaal.”
Hulle loop by die oop voordeur in – sy met ’n onderdrukte glimlag, hy met sy hoed in sy hand. Lisbeth vra Eva om tee te maak, en is verbaas dat die vrou ’n kniebuiging na haar kant toe maak, iets wat sy lankal nie meer doen as hulle alleen is nie. Oor die weke en maande het die baas-bediende-verhouding in vriendskap ontwikkel. Dit is nie iets wat hulle durf laat blyk nie, selfs al vermoed Lisbeth dieselfde geld in baie ander setlaar-huishoudings. Die gemeenskap het sy reëls en sy het gesien wat gebeur met mense wat dit breek. Een van haar bure, herr Feinauer, het met ’n Hererovrou getrou en word skaars deur die ander setlaars geduld. Haar man was Feinauer se beste vriend, maar selfs hy het nooit vir Feinauer ingenooi nie.
“Dit lyk asof jy haastig gery het. Is daar ’n spesifieke rede?” vra sy toe sy eers sit, en Stempsky op die stoel oorkant haar, hulle voete aan teenoorstaande kante van die beesvel op die vloer. Die koketterige toon wat haar woorde gekry het, irriteer haar. Bloot om bewus te wees van sy skynbare belangstelling en haar eie skaamtelike fantasieë, ontsenu haar. Sy is in seks en ’n huwelik in gedwing, maar niemand het haar al ooit die hof gemaak nie en sy weet nie hoe om te reageer nie.
“Ek wonder of jy saam met my na Zweibrunnen toe sal kan kom.”
“Hoekom?”
Hy pluk aan een van sy snor se wasgesmeerde punte. “Ek is bevrees ek het slegte nuus. Herr Jürgens … hy is deur ’n luiperd aangeval. Hy het nie oorleef nie.”
Haar eerste impuls is om te vra of hy seker is, maar natuurlik is hy. Herr Jürgens was ’n getuie by haar troue en ’n gewaardeerde raadgewer sedert haar man se dood. Om te weet hy is daar, net ’n paar ure ver, was gerusstellend. Nou sal hulle nooit weer gesels nie … Die gedagtes oor haar eie verlies duur net ’n paar sekondes, voordat sy oor die dooie man dink. Hoe sou sy laaste oomblikke gevoel het, van aangesig tot aangesig met die grynsende gevreet van ’n roofdier op die punt om sy prooi dood te maak? Dan verskuif haar gedagtes weer, teensinnig, dié keer na frau Jürgens toe. Dis nie iets waaroor sy eens wil dink nie. Ondanks haar gevorderde jare het frau Jürgens ’n jeugdige weerloosheid wat ’n mens beskermend teenoor haar laat voel, selfs wanneer dit skynbaar voor die wind gaan met haar. In watter toestand moet sy nie wees nie!
“Ek moet na frau Jürgens toe gaan.”
Stempsky kyk haar stip aan en knik byna onmerkbaar. “As ons nou vertrek, sal ons in die donker moet ry. Miskien moet ons liewer môreoggend die pad vat.”
“Ons?”
* * *
Kort nadat Stempsky vort is om Lisbeth Kamke te gaan haal, maak Siegfried self gereed om Zweibrunnen te verlaat. Hy gaan die rytuig na voordat hy die pad vat Hochnamib toe. Vanaand sal hy Dudeck vir geselskap hê, en Stempsky sal seker by Lisbeth wees. Om redes wat hy nie wil erken nie, pla dit hom. Dit behoort nie, sê hy vir homself. Hy het eerste vir Lisbeth ontmoet en daar was van vroeg af ’n klompie spesiale oomblikke van vriendskap, dis al. Hy het geen aanspraak op haar nie. Hy is nie eens seker hy wil dit hê nie, gegewe die keuse. Sy is mooi, ja, en hy hou van haar, maar hy het hom nooit as ’n ernstige kandidaat vir spesiale gevoelens van haar kant af beskou nie. Sy is arm en Joods; in Duitsland sou hulle nie in dieselfde kringe beweeg het nie. Om nou heeltemal eerlik te wees: hy het nog nooit tevore veel met iemand van haar stand gepraat nie. Hy het selde op die platteland gekom, en in die stad was haar eweknieë die mense wat jy op straat vermy. Die brutale seuns kan jou bang maak en die dogters, in die kort blomtyd tussen fisieke volwassenheid en die verval wat volg, kan basiese begeertes by ’n man opwek. In die wêreld waarin hy grootgeword het, was Lisbeth se soort veronderstel om minderwaardig te wees, om verdra te word, miskien gebruik te word deur diegene wat so ingestel is, maar nooit om lief te hê nie. Hy herinner hom aan al hierdie dinge, maar kan dit nie glo nie, nie meer nie. Die idee dat sekere mense uiteraard minderwaardig is, het vir hom problematies geword; in hierdie land het hy al te veel slegte gedrag by die sogenaamde meerderes gesien. Beelde van Lisbeth en Stempsky flits voor sy geestesoog – hulle twee saam in lamplig, stippels lig in haar grys oë, blink strepe in haar swart hare … Sulke gedagtes is onvanpas.
Die kwêvoëls wat oorheen vlieg, terg hom met hulle geroep. Die pragtige voëls klink soos die bullebakke uit sy skooljare.
Wat ’n oggend. Hy het ’n man wat hy ken se lyk gesien, sowel as die vrou wat daardie man liefgehad het se hartseer. Hy het lewe en dood in al sy verskrikking en skoonheid aanskou. En hier is hy, besig om kleinlik te wees.
Hy trek sy asem diep in, hou dit daar, iets kosbaars vir iemand wat sy lewe lank al probleme het met asemhaal. Toe sy longe klaar die suurstof uit die lug opgeneem het, asem hy lank en hard uit, asof hy ontslae wil raak van alles omtrent homself wat hom nie aanstaan nie. As Stempsky geluk kan vind – stil, ingetoë, sterk Stempsky met die verborge kamers in sy hart – dan sal dit ’n wonderlike ding wees, soos vir enigiemand. Lisbeth verdien seer sekerlik geluk, ongeag saam met wie sy dit vind.
Siegfried het al een voet in die stiebeuel toe hy die donkiekar oor die naaste hoogte sien kom van Windhoek se kant af, met die drywer, Klawerjas, wat op die sitplek sit en wip. Die jong Nama maak sy bestaan deur mense, goedere en boodskappe met sy karretjie van plek tot plek te neem. Siegfried het al saam met hom gery en weet dat Zweibrunnen ’n gereelde stopplek is. Hy besluit om te wag ingeval daar iets vir hom is. Hy lei die perd na die naaste reling toe en bind die teuels lossies daaraan vas. Dan staan hy rond en luister na die voëls bo sy kop en kyk na die dringende, maar klaarblyklik sinnelose bedrywighede van twee kewers tussen ’n kamferbos se wortels.
Klawerjas waai van die hek af vir hom en kom ingery met ’n mengelmoes van plaaskinders en honde wat om die kar saamdrom. Hulle help die jong man aflaai – twee kiste bier, twee kiste kruideniersware, koekies seep, ’n kis ammunisie, ’n nuwe toom, politoer en pyptabak. Frau Jürgens sal geen nut hê vir die helfte daarvan nie.
“Enige briewe?” vra Siegfried toe die kinders weg is met hulle vrag.
Klawerjas gee vir hom ’n blikkie aan wat hy altyd onder die drywersitplek hou. Hy kan nie lees nie en maak dus op sy klante staat om self hulle briewe uit te ken. Daar is een vir hom, sien Siegfried, in sy pa se handskrif. Hy skryf elke maand getrou vir die ou man, en stuur nou en dan ’n variasie van dieselfde brief vir sy broer of suster. Hulle antwoord selde self, hulle vra net hulle pa om hulle beste wense oor te dra. Die brief van sy pa sal ongetwyfeld slegte nuus bevat oor mense wat Siegfried nouliks ken, en geykte goeie wense vir sy seun. Met daardie skrapse verwagtinge skeur hy die koevert oop.
II
Siegfried verlaat Zweibrunnen kort nadat hy die brief ontvang het, maar hy kies koers Windhoek toe, eerder as na die polisiestasie soos hy aanvanklik bedoel het. Hy het vinnig ’n nota geskryf vir Klawerjas om vir feldwebel Dudeck te gee, waarin hy sê hy moet na ’n dringende persoonlike saak omsien, sal ’n paar dae weg wees en sal die nodige verlofvorms met sy terugkeer voltooi. Hy stoot aan, kyk hoe die skaduwees voor hom strek, en hoop om Kupferberg voor donker te bereik, of ten minste Haris. As hy dít regkry, is hy vol vertroue dat hy die laaste ent in die donker sal kan aflê.
Toe die son agter hom sak, kyk hy op en sien