końskim włosiem, symbol władzy wojskowej. [przypis redakcyjny]
37
żarna – daw. przyrząd do mielenia ziarna, składający się z dwóch trących o siebie kamieni. [przypis redakcyjny]
38
rusznica – ręczna broń palna o długiej lufie. [przypis redakcyjny]
39
Orsza – miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564). [przypis redakcyjny]
40
akomodować się (z łac. accomodare: przystosować, poświęcić) – tu: przestawić się. [przypis redakcyjny]
41
na pola beresteckie – bitwa pod Beresteczkiem (1651), zwycięstwo wojsk polskich nad siłami kozacko-tatarskimi; Beresteczko – miasto nad Styrem na Wołyniu, w zach. części Ukrainy. [przypis redakcyjny]
42
zali (daw.) – czy. [przypis redakcyjny]
43
driakiew – używany w medycynie ludowej uniwersalny lek roślinny, złożony m.in. z cynamonu, imbiru, dziurawca, miodu, mięsa żmii, ziemi z Lemnos, często z dodatkiem opium. [przypis redakcyjny]
44
szuba – futro, płaszcz futrzany. [przypis redakcyjny]
45
konterfekt – portret, wizerunek. [przypis redakcyjny]
46
legat – spadek, zapis w testamencie. [przypis redakcyjny]
47
fryga – zabawka dziecięca, bąk na sznurku. [przypis redakcyjny]
48
rarytet – rzadkość, tu: niezwykła piękność. [przypis redakcyjny]
49
bizun – daw. bat, uderzenie batem. [przypis redakcyjny]
50
hippocentaurus (łac., mit. gr.) – centaur, pół-koń a pół-człowiek. [przypis redakcyjny]
51
Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis redakcyjny]
52
konfuzja – zakłopotanie. [przypis redakcyjny]
53
obces – tupet, zuchwałość. [przypis redakcyjny]
54
konwent – klasztor, zakon; szkoła klasztorna. [przypis redakcyjny]
55
statek – stateczność, powaga, umiar. [przypis redakcyjny]
56
konfidencja – poufałość. [przypis redakcyjny]
57
półgęsek (daw.) – połowa tylnej części gęsi bez nogi i bez kości, obszyta w gęsią skórę i uwędzona. [przypis redakcyjny]
58
dragon – żołnierz walczący pieszo, a poruszający się konno. [przypis redakcyjny]
59
frykas – wyszukana, smakowita potrawa. [przypis redakcyjny]
60
kondemnata – w daw. prawie pol. wyrok skazujący wydawany zaocznie. [przypis redakcyjny]
61
hiberna – danina pieniężna pobierana w Polsce w XVII i XVIII w., przeznaczona na utrzymanie wojska w zimie. [przypis redakcyjny]
62
munsztułuk (daw.) – nagroda za dobrą nowinę. [przypis redakcyjny]
63
szerepetka – człowiek z gminu, przybłęda. [przypis redakcyjny]
64
substancja (z łac.) – tu: majątek, stan posiadania. [przypis redakcyjny]
65
kondycje (z łac.) – warunki. [przypis redakcyjny]
66
trzaska – mały kawałek drewna, używany zazwyczaj na podpałkę. [przypis redakcyjny]
67
harmata (daw.) – armata. [przypis redakcyjny]
68
fraucymer (z niem. Frauenzimmer) – komnata kobiet, pokój dla dam; damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis redakcyjny]
69
exemplum (łac.) – przykład. [przypis redakcyjny]
70
w wieżach – w więzieniu. [przypis redakcyjny]
71
kaganek – używana daw. mała lampka w kształcie miseczki z dziobkiem i uchwytem. [przypis redakcyjny]
72
bandolet – lekka strzelba z krótką lufą. [przypis redakcyjny]
73
dzianet – piękny, rasowy koń. [przypis redakcyjny]
74
haeres (łac.) – dziedzic. [przypis redakcyjny]
75
Orszańskie – ziemia we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ze stolicą w Orszy. [przypis redakcyjny]
76
roztruchan – wielki, ozdobny kielich. [przypis redakcyjny]
77
banitem – dziś popr. forma N. lp: banitą. [przypis redakcyjny]
78
posesjonat – właściciel posiadłości ziemiskiej. [przypis redakcyjny]
79
czekan – tu: ludowy flet czeski lub węgierski. [przypis redakcyjny]
80
kawalkator – zawodowy trener i ujeżdżacz koni, szczególnie ceniony w Rzeczypospolitej szlacheckiej. [przypis redakcyjny]
81
lafa – daw. płaca, żołd. [przypis redakcyjny]
82
furda (daw.) – błahostka. [przypis redakcyjny]
83
bachmat – koń używany daw. przez jazdę polską i tatarską. [przypis redakcyjny]
84
koń husarski – specjalnie wyhodowana rasa wysokiego, odpornego i szybkiego konia służącego husarii w walce. [przypis redakcyjny]
85
żmudzin – koń żmudzki, rasa konia domowego, hodowana na Litwie i Żmudzi, głównie do prac rolnych i do zaprzęgu. [przypis redakcyjny]
86
kałmuk – mały, krępy koń stepowy. [przypis redakcyjny]
87
exul (łac.) – wygnaniec. [przypis redakcyjny]
88
kiep – głupiec, dureń. [przypis redakcyjny]
89
sanna – jazda saniami po drodze usłanej śniegiem. [przypis redakcyjny]
90
bekiesza – długi, męski płaszcz podbity futrem. [przypis redakcyjny]
91
pasy drzeć – obdzierać żywcem ze skóry. [przypis redakcyjny]
