Krzyżacy, tom drugi. Генрик Сенкевич

[przypis edytorski]

      121

      krużganek – zadaszenie z kolumnadą obiegające budynek bądź jego wewnętrzny dziedziniec. [przypis edytorski]

      122

      czeladź (daw.) – służba. [przypis edytorski]

      123

      wykusz – część budynku wystająca z fasady a zaczynająca się na pewnej wysokości nad ziemią. [przypis edytorski]

      124

      potnieć – dziś: pocić się. [przypis edytorski]

      125

      ozwać się (daw.) – odezwać się. [przypis edytorski]

      126

      szranki – ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski a. pojedynek. [przypis edytorski]

      127

      jagody (daw.) – policzki. [przypis edytorski]

      128

      szmelcowanie – metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]

      129

      Fryz a. Fryzyjczyk – mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii. [przypis edytorski]

      130

      skórznie (daw.) – wysokie, skórzane buty. [przypis edytorski]

      131

      zadni (daw.) – tylny. [przypis edytorski]

      132

      tępa podkowa – autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim tle. [przypis edytorski]

      133

      toporzysko – drewniana rękojeść topora a. siekiery. [przypis edytorski]

      134

      następować (daw.) – atakować. [przypis edytorski]

      135

      nasamprzód a. najsamprzód (daw.) – najpierw. [przypis edytorski]

      136

      paliców – dziś popr.: palców. [przypis edytorski]

      137

      zdarzyć – tu: obdarzyć. [przypis edytorski]

      138

1

zrazu (daw.) – z początku. [przypis edytorski]

2

knecht (daw.) – żołnierz piechoty niemieckiej. [przypis edytorski]

3

blanki – zwieńczenie muru obronnego. [przypis edytorski]

4

wygolona głowa – mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była kręgiem wygolonym na głowie zakonnika, oznaczającym jego przynależność do stanu duchownego. [przypis edytorski]

5

suknia – szata, ubiór. [przypis edytorski]

6

komtur – zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy. [przypis edytorski]

7

Szomberg – nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i historyka Karola Szajnochy (1818-1868). [przypis edytorski]

8

Markwart von Salzbach – komtur krzyżacki, ścięty przez wielkiego księcia Witolda po bitwie pod Grunwaldem, ponoć za krzywdę wyrządzoną Birucie. Pikanterii sprawie dodaje fakt, że Markwart von Salzbach był wieloletnim doradcą Witolda i współuczestnikiem bitwy nad Worsklą. [przypis edytorski]

9

terminy (daw.) – wydarzenia, zwł. niepomyślne. [przypis edytorski]

10

łupki – odłupane kawałki drewna, często wykorzystywane jako prowizoryczne usztywnienie złamanej kończyny. [przypis edytorski]

11

na współkę – dziś popr. wspólnie bądź na spółkę. [przypis edytorski]

12

zgrzebny – utkany z grubego, szorstkiego płótna. [przypis edytorski]

13

zapieniony – piana toczona z pyska psa jest objawem wścieklizny. [przypis edytorski]

14

przeto (daw.) – więc, zatem, toteż. [przypis edytorski]

15

graf – tytuł szlachecki w dawnych Niemczech i w krajach od nich zależnych. [przypis edytorski]

16

skomorocha – wędrowny śpiewak a. aktor, zwł. słowiański. [przypis edytorski]

17

rad (daw.) – zadowolony. [przypis edytorski]

18

pleczysty (daw.) – o szerokich plecach, silny. [przypis edytorski]

19

grochowiny (daw.) – słoma z wymłóconego grochu. [przypis edytorski]

20

jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]

21

tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]

22

kęs czasu (daw.) – długo. [przypis edytorski]

23

lubo (daw.) – chociaż. [przypis edytorski]

24

niedojda – tu: niedorozwinięta. [przypis edytorski]

25

nie masz (daw.) – nie ma. [przypis edytorski]

26

bękart – dziecko poczęte poza małżeństwem. [przypis edytorski]

27

buhaj – byk. [przypis edytorski]

28

ciżba (daw.) – tłum. [przypis edytorski]

29

posoka – krew. [przypis edytorski]

30

kierz (daw.) – krzak. [przypis edytorski]

31

odyniec – samiec dzika. [przypis edytorski]

32

razić (daw.) – uderzać. [przypis edytorski]

33

między Krzyżaki – dziś popr.: między Krzyżakami. [przypis edytorski]

34

kuna – tu: obręcz. [przypis edytorski]

35

ćmić