Ostatnie lata polskiego Wilna. Tomasz Stańczyk

czerwone kartki.

      Zrozpaczony ojciec udał się natychmiast na policję, a ta od razu przystąpiła do działania. Poleciła pozornie zgodzić się na żądania przestępców, a jednocześnie rozpoczęła pilną obserwację rodzinnego domu porwanego chłopaka. Nie trzeba było długo czekać na jej efekty.

      „Następnego dnia – opisywał nadkomisarz Stanisław Wasilewski – do mieszkania Lejbowiczów zgłosił się zawodowy złodziej – koniokrad Jankun Stefan z listem upoważniającym go do podjęcia żądanego okupu. Zatrzymany Jankun tłumaczył się, że list ten otrzymał od nieznanego osobnika. Po przesłuchaniu Jankun został zwolniony oraz poddany poufnej obserwacji w celu stwierdzenia jego kontaktów”¹².

      Policja szybko zorientowała się, że za porwaniem muszą stać rozłamowcy z Bruderferajn, czyli członkowie Złotego Sztandaru. Natychmiast aresztowano Lewinsohna (oficjalnie prowadził wówczas piwiarnię na Zawalnej) i jego czterech kamratów. Oczywiście do niczego się nie przyznali, wobec czego ich zwolniono, ale rozpoczęto poszukiwania w miejscu, gdzie porywacze pozbyli się kolegów małego Lejbowicza. Trop okazał się obiecujący, gdyż szybko ustalono, że w pobliżu mieszka Abel Witkin, krewny herszta, który z zawodu był dorożkarzem. Przeszukanie jego mieszkania nie przyniosło wprawdzie rezultatów, ale stwierdzono, że na jednym z łóżek nocował ktoś spoza członków rodziny. Do tego sam Witkin podczas przesłuchania okazywał dużą nerwowość, podobnie jak jego domownicy w czasie rewizji. A syn porywacza, gdy zapytano go o Lejbowicza, wyznał śledczym, że „Józka już tu nie ma, ale się z nim bawił”. Dorożkarza natychmiast aresztowano.

      Chłopak w tym czasie był już na innej melinie, potem przewieziono go na kolejną. Tam porywacze uznali, że należy go odstawić do domu, gdyż o okupie nie było już co marzyć, a policja mogła lada chwila ustalić miejsce pobytu Joska. Dlatego w środku nocy odwieziono go pod rodzinny dom i wypuszczono.

      Uwolnienie chłopca nie zamknęło sprawy i niebawem aresztowano organizatorów porwania. Wśród nich znalazł się kolejny importowany z USA przestępca, Perelsztajn Hirsz, natomiast szef grupy na razie uniknął zatrzymania. Zbiegł z miasta i ukrył się w Smorgoniach u znajomego pasera, jednak kilka tygodni później też został ujęty.

      Wszystkich porywaczy skazano w listopadzie 1932 roku na kary po cztery lata więzienia, ale ich krewnych, u których przetrzymywali chłopca, uniewinniono. Pół roku później Sąd Apelacyjny utrzymał kary w mocy i tylko Witkinowi zmniejszono wyrok o połowę ze względu na jego wcześniejszą niekaralność. A Lewinsohn niedługo po zakończeniu kary ponownie trafił do więzienia¹³.

      Złoty Sztandar już nie podniósł się z upadku, chociaż dalej toczył wojnę z pozostałościami Brudeferajn. Wilno jeszcze nie raz bywało miejscem gangsterskich porachunków, a o poważniejszych zajściach pisała miejscowa prasa. Tak było w przypadku bójki połączonej ze strzelaniną przy ulicy Nowogródzkiej.

      „W ciągu dziesięciu lat – informowano w maju 1938 roku – padło już z obu stron po kilku zabitych. Herszt Złotego Sztandaru, Chana Bobkes siedzi w więzieniu. Syn jego został skazany na karę dożywotniego więzienia za zamordowanie gangstera Napoleona, przy czym głównymi oskarżonymi byli członkowie Bruderferajn. […] Zaś wczoraj na ulicy Nowogródzkiej doszło do ostrego starcia, które zakończyło się poranieniem trzech prowodyrów ze zwycięskiego dotychczas w takich starciach Bruderferajnu”¹⁴.

      W taki sposób członkowie Bruderferajn znakowali domy do ograbienia. Zdjęcie pochodzi z wileńskiego „Kuriera Codziennego”.

      (NAC)

      Policja aresztowała nie tylko ciężko rannych, ale także kilku innych uczestników starcia. Jednak już żaden z gangów nie potrafił zdominować życia przestępczego miasta, a niebawem ich członkowie mieli na głowie zupełnie inne zmartwienia. Podobnie jak spokojni obywatele Wilna.

      {Przypisy

      ¹ Rycerze Złotego Sztandaru, „Tajny Detektyw”, 51 (1932).

      ² Ibidem.

      ³ Ibidem.

      ⁴ Ibidem.

      ⁵ Ibidem.

      ⁶ Ibidem.

      ⁷ Ibidem.

      ⁸ Ibidem.

      ⁹ Ibidem.

      ¹⁰ Ibidem.

      ¹¹ S. Wasilewski, Przez pryzmat dochodzeń w sprawie porywania dzieci, „Przegląd Policyjny”, 2 (1936).

      ¹² Ibidem.

      ¹³ Członkowie bandy Złoty Sztandar przed Sądem Apelacyjnym, „Dziennik Wileński”, 19.02.1933.

      ¹⁴ Krwawe starcie dwóch band żydowskich, „Głos Narodowy”, 16.05.1938.