• tętnica bębenkowa przednia (anterior tympanic artery) – towarzyszy strunie bębenkowej, biegnąc przez szczelinę skalisto-bębenkowową do jamy bębenkowej; zaopatruje jamę bębenkową,
• tętnica oponowa środkowa (middle meningeal artery) – wnika do środkowego dołu czaszki przez otwór kolcowy, dzieląc się na gałęzie końcowe: gałąź czołową (biegnie ku przodowi) oraz gałąź ciemieniową (biegnie ku tyłowi); unaczynia oponę twardą oraz okostną,
• tętnica zębodołowa dolna (inferior alveolar artery) – odchodzi od tętnicy szczękowej po przeciwnej stronie niż tętnica oponowa środkowa, następnie biegnie ku dołowi i do przodu, przyśrodkowo od gałęzi żuchwy, wstępując przez otwór żuchwy do kanału żuchwy; w jej przebiegu od tętnicy zębodołowej odchodzą następujące naczynia:
− gałąź żuchwowo-gnykowa (mylohyoid branch) – odchodzi od tętnicy zębodołowej dolnej tuż przed wejściem tego naczynia do kanału żuchwy; zaopatruje mięsień żuchwowo-gnykowy,
− gałęzie zębowe (dental branches) – odchodzą od tętnicy zębodołowej dolnej wzdłuż jej przebiegu w kanale żuchwy; zaopatrują zęby, okoliczną tkankę kostną oraz dziąsło,
− tętnica bródkowa (mental artery) – stanowi gałąź końcową tętnicy zębodołowej dolnej po wyjściu z kanału żuchwy przez otwór bródkowy; zaopatruje okolicę bródkową.
Część skrzydłowa znajduje się w dole podskroniowym. Od tej części tętnicy szczękowej odchodzą:
• tętnica żwaczowa (masseteric artery) – odchodzi od tętnicy szczękowej w kierunku bocznym i przechodząc przez wcięcie żuchwy, kieruje się do mięśnia żwacza; zaopatruje mięsień żwacz,
• tętnice skroniowe głębokie (przednia i tylna) (deep temporal arteries; anterior and posterior) – zwykle w liczbie mnogiej biegną ku górze, zaopatrując w krew mięsień skroniowy,
• gałązki skrzydłowe (pterygoid branches) – przebiegają ku dołowi, zaopatrując w krew oba mięśnie skrzydłowe,
• tętnica policzkowa (buccal artery) – przebiega do przodu i ku dołowi, zstępując na powierzchnię boczną mięśnia policzkowego; zaopatruje błonę śluzową jamy ustnej, dziąsła szczęki oraz okolice policzka.
Część skrzydłowo-podniebienna leży w dole skrzydłowo-podniebiennym. Od tej części tętnicy szczękowej odchodzą:
• tętnica zębodołowa górna tylna (superior posterior alveolar artery) – odchodząc od tętnicy szczękowej, przebiega ku tyłowi i dołowi na powierzchni podskroniowej szczęki; wnika przez liczne otwory zębodołowe do zatoki szczękowej oraz do górnych zębów przedtrzonowych i trzonowych (jako gałęzie zębowe); zaopatruje kość, błonę śluzową zatoki szczękowej, zębodoły, dziąsła oraz zęby przedtrzonowe i trzonowe szczęki,
• tętnica podoczodołowa (infraorbital artery) – przebiega przez bruzdę i kanał podoczodołowy, a następnie wychodząc przez otwór podoczodołowy, promieniście rozgałęzia się na liczne drobne naczynia; w jej przebiegu od tętnicy podoczodołowej odchodzą następujące naczynia:
− gałązki oczodołowe (orbital branches) – biegną do mięśni dolnych gałki ocznej, okostnej oczodołu i do gruczołu łzowego,
− tętnice zębodołowe górne przednie (superior anterior alveolar artery) – odchodzą od tętnicy podoczodołowej w kanale podoczodołowym, przebiegając do przodu i ku dołowi; zaopatrują kość, błonę śluzową zatoki szczękowej, zębodoły, dziąsła oraz zęby pod postacią siekaczy i kłów szczęki,
UWAGA!
Tętnice zębodołowe górne przednie zespalają się z tętnicami zębodołowymi górnymi tylnymi, zaopatrując wszystkie zęby szczęki.
• tętnica podniebienna zstępująca (descending palatine artery) – po odejściu od tętnicy szczękowej biegnie niemal pionowo w kanale podniebiennym; w swoim przebiegu w obrębie kanału dzieli się na tętnicę podniebienną mniejszą i tętnicę podniebienną większą:
− tętnice podniebienne mniejsze (lesser palatine arteries) – wychodzą na podniebienie twarde przez otwory podniebienne mniejsze, dalej przebiegają ku tyłowi na podniebienie miękkie oraz do migdałków podniebiennych,
− tętnice podniebienne większe (greater palatine arteries) – wychodzą na podniebienie twarde przez otwory podniebienne większe, dalej w bruzdach kostnych przebiegają promieniście ku przodowi w obrębie podniebienia twardego; zaopatrują gruczoły, błonę śluzową oraz okostną podniebienia twardego, a także dziąsła szczęki,
• tętnica kanału skrzydłowego (artery of pterygoid cannal) – kieruje się ku tyłowi, wchodząc do kanału skrzydłowego; zaopatruje górną część gardła, jamę bębenkową oraz trąbkę słuchową,
• tętnica klinowo-podniebienna (sphenopalatine artery) – po odejściu od tętnicy szczękowej przebiega ku przodowi przez otwór klinowo-podniebienny do jamy nosowej; w swoim przebiegu dzieli się na dwie najważniejsze gałęzie:
− tętnice nosowe tylne boczne (posterior lateral nasal arteries) – po odejściu od tętnicy klinowo-podniebiennej przebiegają ku przodowi w ścianie bocznej jamy nosowej na obu powierzchniach małżowin nosowych oraz w ścianie bocznej jamy nosowej,
− tętnice nosowe tylne przegrody (posterior septal nasal arteries) – po odejściu od tętnicy klinowo-podniebiennej przebiegają ku przodowi w błonie śluzowej przegrody; dzielą się na liczne drobne gałęzie dochodzące aż do dna jamy nosowej.
3.4. Naczynia żylne okolicy twarzy
3.4.1. Podstawowe informacje i podział ogólny naczyń żylnych głowy
Naczynia żylne głowy rozpoczynają się w sieciach żylnych zlokalizowanych w obrębie sklepienia czaszki. Krew żylna z sieci żylnych sklepienia czaszki odpływa czterema dużymi naczyniami żylnymi zbiorczymi: żyłą potyliczną, żyłą skroniową powierzchowną, żyłą uszną tylną oraz żyłą twarzową. Krew z żyły twarzowej zwykle odpływa do żyły szyjnej wewnętrznej. Krew z żyły usznej tylnej i żyły potylicznej odpływa do żyły szyjnej zewnętrznej. Krew z żyły skroniowej powierzchownej uchodzi do żyły zażuchwowej uchodzącej do żyły twarzowej. Wielokrotnie, końcowy odcinek żyły twarzowej i żyła żuchwowa łączą się w jedno naczynie – żyłę głęboką twarzy uchodzącą do żyły szyjnej wewnętrznej.
Żyła szyjna zewnętrzna (external jugular vein) powstaje z połączenia dwóch korzeni: korzenia przedniego odchodzącego od żyły zażuchwowej oraz korzenia tylnego powstałego z połączenia żyły usznej tylnej i żyły potylicznej. Żyła szyjna zewnętrzna uchodzi do żyły podobojczykowej lub do tzw. kąta żylnego.
Żyła szyjna wewnętrzna (internal jugular vein) powstaje z połączenia zatoki esowatej z zatoką skalistą dolną. To główne naczynia odprowadzające krew z głowy.
Kąt żylny jest miejscem połączenia żyły podobojczykowej oraz żyły szyjnej wewnętrznej.
3.4.2. Opis szczegółowy naczyń żylnych okolicy twarzy
Żyła twarzowa (facial vein) powstaje między nasadą nosa a kątem przyśrodkowym