Fizjologia żywienia. Коллектив авторов

TG, przekształcone zostają najpierw w lipoproteiny o pośredniej gęstości (intermediate density lipoproteins, IDL), a następnie w LDL. Tylko niewielka część lipoprotein o małej gęstości powstaje bezpośrednio w wątrobie.

      Transport cholesterolu w surowicy jest możliwy dzięki dwóm frakcjom kompleksów białkowo-lipidowych: lipoproteinom o małej gęstości (low density lipoproteins, LDL) i lipoproteinom o dużej gęstości (high density lipoproteins, HDL). Ze względu na kierunek transportu cholesterolu i udział tych dwóch frakcji lipoprotein w rozwoju miażdżycy przyjęło się nazywać frakcję LDL „złym cholesterolem” (transportuje cholesterol do tkanek obwodowych), natomiast frakcja HDL zyskała miano „dobrego cholesterolu” (transportuje cholesterol do wątroby).

      Rdzeń LDL stanowią estry cholesterolu, otoczone jedną warstwą fosfolipidów, wolnego cholesterolu i apolipoprotein, głównie apoB-100, która jest ligandem receptorów dla LDL. We frakcji LDL cholesterol stanowi 50–60% wszystkich składników tej lipoproteiny. Po połączeniu się ze swoim receptorem na drodze endocytozy lipoproteiny o małej gęstości są wchłaniane do komórek, które wykorzystują cholesterol do „naprawy” błony komórkowej, a wyspecjalizowane gruczoły dokrewne – do syntezy hormonów steroidowych oraz witaminy D.

      Kompleks LDL nie jest homogenną frakcją. Okazuje się, że we krwi krążą dwa rodzaje LDL. Duże, lekkie i bogatsze w lipidy cząstki LDL określone zostały mianem fenotypu A LDL, który przeważa u ludzi z prawidłowym metabolizmem lipidowym. Drugi rodzaj to mniejsze, gęstsze lipoproteiny, które nazwane zostały sdLDL (fenotyp B LDL). Badania wyraźnie pokazały, że przewaga sdLDL ściśle związana jest z hipertriglicerydemią, otyłością, insulinoopornością, zespołem metabolicznym i cukrzycą typu 2.

      Cholesterol transportowany przez lipoproteiny o małej gęstości dostaje się do wnętrza komórek dzięki receptorowi dla LDL, z którym wiąże się apoB-100. Utworzony kompleks ligand–receptor jest sygnałem do rozpoczęcia endocytozy klatrynozależnej. Następnie w lizosomach estry cholesterolu są hydrolizowane do kwasów tłuszczowych i wolnego cholesterolu, natomiast białko jest rozkładane do aminokwasów.

      Komórki bronią się przed nadmiarem cholesterolu poprzez:

      ● zmniejszenie syntezy i ograniczenie wbudowywania receptorów dla LDL w błony komórkowe;

      ● hamowanie syntezy cholesterolu produktem, czyli wchłonięty do komórki cholesterol LDL hamuje aktywność reduktazy 3HMG-CoA;

      ● estryfikację wolnego cholesterolu, a powstające estry cholesterolu są magazynowane w komórce.

      HDL, czyli lipoproteiny o dużej gęstości powstają w wątrobie i jelicie, a następnie na drodze egzocytozy są uwalniane do krwiobiegu. Nowo powstałe cząstki HDL nie są kuliste i zawierają prawie wyłącznie wolny cholesterol (CHW), fosfolipidy (FL), głównie lecytynę i białka apoA, apoC i apoE, które stanowią ponad 50% zawartości tej lipoproteiny. Zadaniem HDL jest wiązanie cholesterolu uwolnionego do osocza i jego transport do hepatocytów. Natychmiast po związaniu cholesterolu, dzięki acylotransferazie lecytyna: cholesterol wolny cholesterol jest estryfikowany i przesuwany do rdzenia tej frakcji. Niekształtne HDL stają się kulistymi cząstkami. HDL przyłączają również białka pochodzące z innych lipoprotein, głównie chylomikronów resztkowych i LDL, zanim te utworzą kompleksy ze swoimi receptorami i ulegną endocytozie. Ten mechanizm chroni lipoproteiny przed ich szybką degradacją.