– otwarte fundusze emerytalne (OFE) – były podmiotami należącymi do sektora instytucji rządowych i samorządowych, ale według metodologii polskiego prawa są obecnie klasyfikowane poza tym sektorem (w decyzji Eurostatu z 2004 roku zostało przyznane prawo do korzystania do marca 2007 roku z okresu przejściowego w dostosowaniu klasyfikacji tych funduszy do metodologii UE, po tym okresie zaklasyfikowane zostały poza sektorem; od 2017 roku wyłączono część środków OFE w 25% na Fundusz Rezerwy Demograficznej, który stanowi część sektora finansów publicznych);
– Agencja Rynku Rolnego – nie wchodzi w skład sektora GG, podczas gdy jest kategorią sektora finansów publicznych działającą w formie agencji wykonawczej;
– Krajowy Fundusz Drogowy i Fundusz Kolejowy i inne fundusze BGK – zgodnie z wymogami ESA powinny być uznane za element sektora, podczas gdy w systemie polskim nie stanowią podmiotów tego sektora;
– instytuty badawcze – jako mające dużą samodzielność finansową nie powinny być, według zasad ESA 2010, włączone do sektora publicznego, zostały więc wyłączone w 2010 roku;
– poza sektorem GG według metodologii ESA 2010 klasyfikowany jest Polski Klub Wyścigów Konnych;
– w sektorze GG znajdują się PKP PLK SA oraz Spółka z o.o. Przewozy Regionalne.
Jako wydatki sektora GG zarejestrowano również w 2016 roku wypłaty środków gwarantowanych deponentom jednego ze Spółdzielczych Banków, pochodzące ze środków Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych, uzupełnionych jednorazowo z odtworzonych obowiązkowych rezerw banków.
Dane Eurostatu dotyczą operacji finansowych rejestrowanych na zasadzie memoriału (operacje finansowe są rejestrowane w momencie ich powstania, zmiany oraz wygaśnięcia „wartości ekonomicznych”), a nie, jak w systemie prawa polskiego, w ujęciu kasowym (w momencie faktycznego przepływu środków finansowych); różnorodna metodologia zniekształca też obraz zasobów finansowych podmiotów sektora finansów publicznych i utrudnia porównywanie przepływu środków.
Kategorie podmiotów wchodzące w skład sektora finansów publicznych (według ustawy o finansach publicznych):
– organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
– związki metropolitarne,
– jednostki budżetowe,
– samorządowe zakłady budżetowe,
– agencje wykonawcze,
– instytucje gospodarki budżetowej,
– państwowe fundusze celowe,
– uczelnie publiczne,
– samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
– państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe,
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,
– Narodowy Fundusz Zdrowia,
– Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
– inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego oraz instytutów badawczych.
Przedstawiona ustawowa klasyfikacja została dokonana na podstawie kryteriów:
– statusu ustrojowego danej jednostki,
– charakteru prawnego tej jednostki,
– powiązania z budżetem państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz
– formy organizacyjnoprawnej.
Systematyka ustawowa nie jest więc jednolita i wyczerpująca, gdyż organy władzy i administracji są zarazem jednostkami budżetowymi (z tym że np. minister jest organem, a ministerstwo jednostką budżetową); ZUS, NFZ i inne wymienione wyżej podmioty są równocześnie osobami prawnymi oraz funduszami lub prowadzą gospodarkę funduszową; funduszem jest także Fundusz Emerytalno-Rentowy, administrowany przez KRUS. Zastosowanie w tej klasyfikacji różnych i niejednolitych kryteriów podziału powoduje także nakładanie się dokonanych podziałów.
Działalność budżetowa nie jest jednolita – jednostki korzystające z publicznych środków finansowych będące jednostkami sektora finansów publicznych mogą ją prowadzić za pomocą różnych, przewidzianych prawem metod i form organizacyjnych. Są one określone podobnie, lecz niejednakowo dla sektora państwowego i sektora samorządowego.
Rozróżnienie form organizacyjnoprawnych gospodarki budżetowej ma w niewielkim stopniu charakter obiektywny, wynikający z istoty zjawisk, najczęściej jest rezultatem wyboru władzy publicznej. O ich wyborze decydują w obrębie budżetu państwa dysponenci główni części budżetowych, w odniesieniu do budżetów samorządu terytorialnego – organy stanowiące poszczególnych jednostek samorządowych, dostosowując je do aktualnych potrzeb i możliwości finansowych danych organów.
Jednostki sektora finansów publicznych, które zostały wymienione w ustawie o finansach publicznych, mogą być tworzone i działać tylko w formach organizacyjnoprawnych przewidzianych w ustawach. Regulacje dotyczące części jednostek tego sektora i ich gospodarki finansowej zostały zawarte w ustawie o finansach publicznych, dotyczące zaś pozostałych podmiotów – w odrębnych ustawach.
Szczególną kategorię podmiotów, które nie należą do sektora publicznego, realizują jednak zadania publiczne i mogą korzystać, w różnych formach, ze środków publicznych, stanowią organizacje pożytku publicznego (nienastawione na osiąganie zysku – ang. Non-Profit Organisations). Są one także nazywane jednostkami pozarządowymi. Należą do nich m.in. fundacje, stowarzyszenia czy też organizacje kościelne. Organizacje pożytku publicznego podlegają odrębnym zasadom i regulacjom prawnym.
Bilans finansów sektora publicznego jest to określenie używane w planowaniu i sprawozdawczości budżetowej oraz w uzasadnieniach do projektów budżetu państwa.
W Polsce od 1991 roku bilans finansów sektora publicznego stanowi załącznik lub rozdział do uzasadnienia projektów ustaw budżetowych oraz sprawozdania Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa i obejmuje:
– budżet państwa,
– budżety gmin, powiatów i województw samorządowych,
– fundusze celowe,
– państwową i samorządową gospodarką budżetową.
Poza swym zakresem bilans pozostawia uczelnie publiczne, instytucje kultury oraz liczne podmioty występujące w różnych formach prawnych, o rozmaitych nazwach, wśród których – w odróżnieniu od wymienionych podmiotów – większość posiada osobowość prawną (agencje, fundacje). Inne podmioty z udziałem kapitałowym Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego można określić mianem „pogranicza”, „obrzeża” finansów publicznych. W bilansie sektora publicznego nie zostały także ujęte finanse przedsiębiorstw państwowych i samorządowych, spółek