2. Wrodzona energia Oi – to Yuan Qi (od rodziców), jest magazynowana w nerkach.
3. Nabyta energia Qi – czynnościowa (przez układ pokarmowy). Ta energia Qi dzieli się na Zong Qi, Yin Qi, Wei Qi.
○ Zong Qi – energia klatki piersiowej, która powstaje z połączenia energii czerpanej z powietrza przez płuca i energii Guqi uzyskiwanej z pokarmów. Wspomaga czynność płuc i serca.
○ Yin Qi – energia uzyskiwana z pokarmów, odżywia krew, dostarcza odżywki do narządów Zang-Fu oraz do kończyn przez naczynia krwionośne.
○ Wei Qi – ochronna pokrywa naszego ciała pod skórą, otwiera i zamyka pory skóry.
Życie człowieka składa się z energii Qi, a przebieg procesów życiowych opiera się na stałym ruchu Qi. Stąd energia Qi jest związana z życiem człowieka aż do śmierci, a człowiek stałe uzupełnia ją z powietrza, pokarmów i poprzez punkty akupunktury.
W akupunkturze, oprócz pojęcia energii Qi, spotyka się określenie podstawowe substancje ciała, którymi są Yin, Qi, krew i płyny ustrojowe. Qi jest dowódcą krwi. Krew jest matką Qi.
Qi jako czynności ciała (funkcje narządów)
Narządy Zang-Fu mają energię Qi.
Qi płuc jest korzeniem Qi.
Qi śledziony jest źródełkiem Qi.
Są cztery kierunki przepływu Qi: w górę, w dół, na zewnątrz, do wewnątrz.
Qi żołądka kierując się w dół przekazuje substancje odżywcze do jelita, a Qi śledziony kierując się do góry przekazuje substancje do płuc i serca, z kolej Qi płuc kierując się w dół roznosi Qi do narządów, a jeśli proces odbywa się w odwrotnym kierunku powstają choroby.
Przykład: dysfunkcja żołądka upośledza czynność Qi w dół i jest przyczyną odbijania się.
Przebieg krążenia energii Qi w meridianach jest ściśle związany z czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Patogenne czynniki uszkadzając Qi, przyczyniają się do dysfunkcji narządu Zang – Fu oraz negatywnie wpływają na psychikę.
Siedem czynników wewnętrznych emocjonalnych oraz ich wpływ na energię Qi oraz objawy jakie mogą powodować
Pięć czynników zewnętrznych i ich objawy
– z wiatru – ból,
– z zimna – drżenie,
– z gorąca – gorączka,
– z wilgoci – obrzęk,
– z suchości – zaparcia, skąpy mocz.
Tradycyjna Medycyna Chińska łączy człowieka z duchem. Umysł, duch, ciało są uważane za nieodłączne części człowieka. Duch (shen) składa się z drobnych cząsteczek Qi (bioplazma), które są niewidzialne, niedotykalne i powoli przemieszczają się. Ma on pozytywny i negatywny wpływ na przyrodę i istoty żywe. Negatywny wpływ na przyrodę to: powódź, trzęsienie ziemi, wiatr, kataklizm, a u człowieka to choroba.
Bioplazma to rodzaj plazmy fizycznej w organizmach żywych, zawierająca swobodne elektrony, jony, dziury półprzewodnictwa elektrycznego, różne pola energii otaczające żywe organizmy (ks. prof. Włodzimierz Sedlak).
Od kilku tysięcy lat w Tradycyjnej Medycynie Mongolskiej uważa się, że duch (shen) krąży w ciele człowieka w cyklu miesięcznym. Nie można nakłuwać punktów, które mają największe natężenie energii Qi. Zaobserwowano wtedy negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu.
Tabela lokalizacji ducha, według kalendarza wschodniego
Pojęcie Yin i Yang
Kolejnym ważnym pojęciem w akupunkturze jest teoria Yin i Yang. Wcześniej wspomniano, że są one odmianami energii Qi. Każde zjawisko, przedmioty wszechświata składają się z dwóch przeciwstawnych, współzależnych elementów Yin-Yang. Oba te elementy mają swój początek, rozkwit, szczyt oraz zanik.
Yang przedstawia siłę pobudzającą, wzmacniającą, z kolei Yin siłę hamującą, niszczącą. Obie te siły znajdują się w każdym zjawisku i przedmiocie jednocześnie i wzajemnie się oddziałują, pobudzają, hamują, przenikają i uzupełniają. Zjawisko to dotyczy również narządów ciała ludzkiego; kręgosłup i część ciała od pasa w górę, oraz zewnętrzna powierzchnia kończyn należą do Yang, a przednia część ciała od pasa w dół i wewnętrzna powierzchnia kończyn – do Yin. Tak samo zewnętrzny przebieg meridianu to Yang, a wewnętrzny przebieg to Yin. Według teorii Yin i Yang narządy puste (żołądek, jelito cienkie i grube, pęcherzyk żółciowy, pęcherz moczowy) mające funkcje przyjmowania pokarmów i przekazywania ich treści, należą do Yang, a z kolej narządy pełne (wątroba, nerki, płuca, śledziona-trzustka, serce) magazynujące odżywczą energię Qi należą do Yin. Czyli, Yin to substancje ciała, a Yang to czynności narządów. Każdy narząd ma swój Yin i Yang; np. Yang nerki i Yin nerki. Yin i Yang znajdują się w stanie równowagi w naturze, a także w człowieku. Zakłócenie równowagi przyczynia się do wystąpienia chorób.
Medycyna chińska wykorzystując teorię Yin-Yang wyjaśnia fizjologię ciała ludzkiego oraz choroby, dzięki czemu jest też w stanie postawić dobrą diagnozę i skutecznie pomóc pacjentowi w pozbyciu się dolegliwości.
Reguła pięciu elementów
Teoria pięciu elementów jest nieodłączną częścią ajurwedyjskiej medycyny i starożytnej filozofii chińskiej oraz astrologii wschodu. Do dziś wciąż jest używaną metodą analizy zmian zjawisk naturalnych. Teoria pięciu elementów powstała 500 lat później niż teoria Yin-Yang, w wyniku doskonalonej obserwacji świata przyrody i zjawisk.
Podstawowe elementy tej teorii to: drzewo, ogień, woda, metal i ziemia, które zawierają własne specyficzne cechy i właściwości. Na przykład ziemia posiada twardość i wytwarza substancje, woda ma właściwość nawilżania i przyklejania oraz łączy substancje ze sobą, a ogień posiada właściwość ciepła i wzmacnia substancje.
Pięć elementów przechodzi pięć faz: rozpoczęcie, narodziny, aktywność, upadek, zanik. Wszystkie fazy są ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie oddziałują (pobudzają, hamują, kontrolują, przeciwdziałają).
Numeracja pięciu elementów jest następująca:
jeden – drzewo,
dwa – ogień,
trzy – ziemia,
cztery – metal,
pięć – woda.
Licząc od jedynki, następny element będzie synem: drzewo → ogień → zienia → metal → woda, a licząc w przeciwnym kierunku, element woda będzie matką drzewa, drzewo matką ognia, ogień matką ziemi, ziemia matką metalu, metal matką wody. Z kolei drzewo dominuje nad ziemią, ziemia nad wodą, woda nad ogniem, ogień nad metalem, metal nad drzewem. Te relacje pięciu elementów znajdują się w równowadze. Zaburzenie tej równowagi prowadzi do przewagi jednego elementu: drzewo