Antek. Bolesław Prus

co wy ze mną robicie? – zawołała.

      – Cicho, głupia, to ci przecie wyjdzie na zdrowie.

      Już ją wsunęły baby do połowy; dziewczyna poczęła się rzucać jak ryba w sieci. Uderzyła znachorkę, schwyciła matkę obu rękami za szyję i wniebogłosy krzyczała:

      – A dyć wy mnie spalicie, matulu!…

      Już ją całkiem wsunięto, piec założono deską i baby poczęły odmawiać trzy zdrowaśki…

      – Zdrowaś, Panno Mario, łaski pełna…

      – Matulu! Matulu moja!… – jęczała nieszczęśliwa dziewczyna. – O, matulu!…

      – Pan z tobą, błogosławionaś ty między niewiastami…

      Teraz Antek podbiegł do pieca i schwycił matkę za spódnicę.

      – Matulu! – zawołał z płaczem – a dyć ją tam na śmierć zaboli!…

      Ale tyle tylko zyskał, że dostał w łeb, ażeby nie przeszkadzał odmawiać zdrowasiek. Jakoś i chora przestała bić w deskę, rzucać się i krzyczeć. Trzy zdrowaśki odmówiono, deskę odstawiono.

      W głębi pieca leżał trup ze skórą czerwoną, gdzieniegdzie oblazłą.

      – Jezu! – krzyknęła matka ujrzawszy dziewczynę niepodobną do ludzi.

      I taki ogarnął ją żal za dzieckiem, że ledwie pomogła znachorce przenieść zwłoki na tapczan. Potem uklękła na środku izby i bijąc głową w klepisko, wołała:

      – Oj! Grzegorzowa!… A cóż wyście najlepszego zrobili!…

      Znachorka była markotna.

      – Et!… Cicho byście lepiej byli. Wy może myślicie, że dziewuszysko od gorąca tak sczerwieniało? To tak z niej choroba wylazła, ino że trochę za prędko, więc i umorzyła niebogę. To wszystko przecie w mocy boskiej.

      We wsi nikt nie wiedział o przyczynie śmierci Rozalii. Umarła dziewucha – to trudno. Widać, że już tak było przeznaczone. Alboż to jedno dziecko co rok we wsi umiera, a przecie zawsze ich jest pełno.

      Na trzeci dzień włożono Rozalię w świeżo zheblowaną trumienkę z czarnym krzyżem, trumnę ustawiono w gnojownicach i powieziono dwoma wołami za wieś, tam gdzie nad zapadniętymi mogiłami czuwają spróchniałe krzyże i białokore brzozy. Na nierównej drodze trumienka skrzywiła się trochę na bok, a Antek, trzymający się fałdów spódnicy matczynej, idąc za wozem myślał:

      "Musi tam być źle Rozalce, kiedy się tak poprawia i na bok przewraca!…" Potem – pokropił ksiądz trumnę święconą wodą, czterech parobków spuściło ją na szalach do grobu, przywaliło ziemią – i tyle wszystkiego.

      Wzgórza z lasem szumiącym i te, na których krzaki rosły, zostały tam, gdzie były. Pastusi jak dawniej grali na fujarkach w dolinie i życie szło, wciąż szło swoją koleją, choć we wsi nie stało jednej dziewuchy.

      Przez tydzień mówiono o niej, potem zapomniano i opuszczono świeży grób, na którym tylko wiatr wzdychał i świergotały polne koniki.

      A jeszcze potem spadł śnieg i nawet koniki wystraszył.

      W zimie gospodarskie dzieci chodziły do szkoły. A że z Antka nie spodziewała się matka żadnej pomocy w gospodarstwie, raczej zawadę, więc poradziwszy się kuma Andrzeja postanowiła oddać chłopca na naukę.

      – A czy mnie we szkole nauczą wiatraki budować? – pytał Antek.

      – Oho! nauczą cię nawet w kancelarii pisać, byleś ino był chętny. Wzięła tedy wdowa czterdzieści groszy w węzełek, chłopca w garść i ze strachem poszła do nauczyciela. Wszedłszy do izby zastała go, jak sobie łatał stary kożuch. Pokłoniła mu się do nóg, doręczyła przyniesione pieniądze i rzekła: