Zagłada Żydów. Studia i Materiały nr 10 R. 2014 t. I-II. Отсутствует

Policji Państwowej (PP)17. Powołana do życia w 1919 r., stała się integralną częścią policji, choć nie obyło się bez tarć administracyjnych i konfliktu kompetencji służbowych. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości powołano do życia okręgowe i powiatowe ekspozytury Urzędu Śledczego przy miejscowych posterunkach policji. W niektórych wypadkach „kryminalni” zostali podporządkowani miejscowym strukturom PP, a w innych stanowili element wydzielony, zależny służbowo od wyższych władz Służby Śledczej, do pewnego stopnia niezależny od miejscowych oficerów. Taki system był nie tylko skomplikowany, lecz groził też emancypacją i usamodzielnieniem się Służby Śledczej – a tego centrala w Warszawie wcale sobie nie życzyła. W 1922 r. doszło do ujednolicenia struktury urzędów śledczych, a lokalne ekspozytury zostały poddane władzy kierowników komend powiatowych18. Od tej chwili na urzędy śledcze nałożono obowiązek jak najściślejszej współpracy z policją mundurową, prowadzenie dochodzeń, nadzór nad siecią konfidentów oraz obsługę laboratoriów daktyloskopowych i fotograficznych. Do kolejnego przekształcenia doszło już po zamachu majowym i wtedy to Służba Śledcza otrzymała ostateczny kształt, w którym miała dotrwać do 1939 r. Zgodnie z rozporządzeniem MSW z 8 kwietnia 1927 r. powstała Centrala Służby Śledczej, której podlegało 16 delegatur okręgowych (utworzonych przy komendach wojewódzkich), a tym z kolei podlegały ekspozytury powiatowe. Urzędami śledczymi kierowali naczelnicy, którzy z reguły pełnili również funkcję zastępców komendantów wojewódzkich PP. Na skutek zlikwidowania (w 1926 r.) policji politycznej Służba Śledcza przejęła większość jej dotychczasowych kompetencji. W rezultacie cały urząd nieformalnie podzielił się na dwa główne działy: kryminalny i polityczny. Zadania policji kryminalnej realizowano w trzech zakresach, prowadząc: (1) dochodzenia w sprawach karnych (politycznych i kryminalnych), (2) inwigilację, czyli wywiad policyjny, oraz (3) ewidencję przestępców. Od początku lat trzydziestych w samej policji energicznie zajęto się niwelowaniem podziałów między policją mundurową i śledczą, lecz oba piony aż do końca istnienia Drugiej RP zachowały wyraźną odrębność. Jednocześnie przejście ze służby mundurowej do kryminalnej uważano za oczywisty awans, a propozycję takiego transferu kierowano wyłącznie do najlepiej przygotowanych oraz do tych, którzy wykazywali się w służbie mundurowej największymi sukcesami; zwracano przy tym uwagę na odpowiednie wykształcenie kandydatów. Na przykład w chwili utworzenia w Lublinie pionu kryminalnego komendant wojewódzki polecił komendantom powiatowym PP „wybrać spośród niższych funkcjonariuszy umysłowo rozwiniętych oraz zdolnych do służby wywiadowczej po 4 kandydatów na każdy powiat […]”19. Dodatkowo przed podjęciem służby w pionie kryminalnym kandydaci musieli ukończyć różne kursy specjalistyczne.

      Jak już wspomniałem wcześniej, w końcu lat trzydziestych Urząd Śledczy dzielił się na dwa piony: polityczny i kryminalny. W Warszawie w skład pionu politycznego wchodziły cztery brygady:

      I – sprawy komunistyczne; kierownik – przodownik Pawłowski, zastępca – starszy sierżant Smoczyński;

      II – opiniowa; kierownik – porucznik Józef Skrzypiński;

      III – mniejszości narodowych; kierownik – Grela, od 1937 r. podkomisarz Jerzy Sachocki;

      IV – ochrony rządu; kierownik – komisarz Stanisław Helle.

      Pion kryminalny Urzędu Śledczego dzielił się natomiast na następujące brygady:

      V – „kradzieżowa”; kierownikiem był porucznik Wacław Pluciński, a zastępcą Michał Olczyk. Brygada V zajmowała się kradzieżami i włamaniami o poważniejszym znaczeniu, takimi jak napady na banki, biura, kasy i sklepy;

      VI – obyczajowa; kierowniczką do 1939 r. była Karolina Grabowska, podczas okupacji na jej miejsce przyszedł porucznik Franciszek Wochnik;

      VII – lotna, od drobnych kradzieży; kierownik – komisarz Seweryn Rosiński, poźniej podporucznik Podniesieński;

      VIII – przestępstw poważnych;

      IX – fałszerstw; zastępca kierownika – Adam Perkowski; podczas wojny na jego miejsce przyszedł Władysław Paradowski;

      X – „bandycka”; kierownik – porucznik Edward Czarski, który objął brygadę na rok przed wojną; w czasie wojny Czarskiego przeniesiono do policji granatowej, gdzie był kierownikiem wydziału śledczego;

      XI – ochrona Marszałka (naczelnego wodza)20.

      W 1933 r. stan osobowy Służby Śledczej całego kraju wynosił 2406 funkcjonariuszy, w tym 138 oficerów i 2268 szeregowych21. W 1938 r. pełniło tam służbę już 2815 policjantów, czyli około 4% stanu osobowego Policji Państwowej22.

      W przededniu wojny polska służba kryminalna dysponowała dobrze wyszkolonym personelem, w miarę sprawnie penetrującym środowiska przestępcze oraz prowadzącym skuteczną inwigilację polityczną. Były to atuty, które już wkrótce miały się okazać niezwykle ważne, gdy Niemcy zdecydowali się wykorzystać tę formację przy realizowaniu polityki okupacyjnej.

      Policja niemiecka w podbitej Polsce 23

      W niemieckich planach ataku na Polskę ważna rola przypadła siłom policyjnym. W sierpniu 1939 r. do poszczególnych armii niemieckich dołączono 21 batalionów policji, których zadaniem miało być utrzymywanie porządku na zapleczu frontu. Dowodził nimi generał Kurt Daluege (Befehlshaber der Ordnungspolizei, BdO). Ponadto ponad 8 tys. policjantów wcielono bezpośrednio do armii, aby wzmóc siły żandarmerii wojskowej24. Od 6 września na terenie Polski rozpoczęły działalność tzw. grupy operacyjne (Einsatzgruppen), których zadaniem było zaprowadzenie drogą terroru niemieckich porządków na świeżo podbitych ziemiach. Einsatzgruppe II B oraz Einsatzgruppe IV, w których skład weszli członkowie Gestapo, SD i Kripo, pojawiły się w Warszawie już 29 września 1939 r.25W ciągu kilku dni od kapitulacji Warszawy w mieście oraz w jego okolicach rozlokowało się – obok wcześniej wspomnianych policjantów – 120 tys. żołnierzy Wehrmachtu26. 4 października 1939 r. w ślad za Wehrmachtem i grupami operacyjnymi do Warszawy przybyła dziesięcioosobowa ekipa z berlińskiej Kripo, pod dowództwem komisarzy Henninga oraz Bahra27. W ten sposób rozpoczął się niezwykle szybki proces podporządkowania Niemcom policji polskiej, która z punktu widzenia okupanta miała mieć podstawowe znaczenie w zapewnieniu porządku na terenach podbitych.

      W początkach listopada 1939 r. operujące w Polsce Einsatzgruppen zostały przekształcone (bądź połączyły się) w dowództwa Policji Bezpieczeństwa (Kommandeur der Sicherheitspolizei und des SD, KdS) oraz dowództwa Policji Porządkowej (Kommandeur der Ordnungpolizei, KdO). Urząd KdS dzielił się na kilka wydziałów; interesujące nas referaty Gestapo weszły do Wydziału IV, a Kripo – do Wydziału V28.

      Generalna Gubernia29 – nie bez racji nazwana przez Hansa Franka Nebenland des Reiches – była tworem sensu stricte policyjnym. Wzorce maszyny terroru budowanej w Niemczech od 1933 r. zostały z pewnymi modyfikacjami przeniesione do GG. W Rzeszy policja podzielona została na dwa najważniejsze piony: na Policję Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei, Sipo) oraz Policję Porządkową (Ordnungspolizei, Orpo). W ramach tej ostatniej znalazły się dwie formacje: policja ochronna (Schutzpolizei, Szupo), którą rozlokowano w miastach, oraz żandarmeria, pełniąca służbę głównie na terenach wiejskich oraz w małych miasteczkach. Taki podział obowiązywał w Rzeszy oraz na terenach wcielonych do niej po podboju Polski (eingegliederte

Скачать книгу