32
Wiele z tych umiejętności jest ćwiczonych w trakcie różnych terapii i zajęć w oderwaniu od konkretów, podczas gdy nauka komunikacji za pomocą metod AAC jest konkretem, ponieważ odnosi się do sytuacji „tu i teraz”, zatem pozwala zaspokoić jedną z najważniejszych psychicznych potrzeb dziecka. We wszystkich systemach AAC można podpisać stosowane symbole graficzne; dla odbiorcy jest to ułatwieniem w zrozumieniu komunikatu, a dziecko może w ten sposób ćwiczyć czytanie lub się go uczyć.
33
Pomimo prostoty tych wypowiedzi, np. „mama da”, są świadectwem wchodzenia dziecka w stadium reprezentacji umysłowej.
34
Kompleks ożywienia przez innych autorów, nazywany syndromem ożywienia, jest jednym z najwcześniejszych sygnałów prawidłowego rozwoju komunikacji; jego brak stanowi bardzo niepokojący sygnał, choć często jest lekceważony w początkowej fazie rozwoju dziecka. Szerzej na ten temat: Minczakiewicz 2006, s. 45.
35
Wszyscy rodzice powinni być informowani przez specjalistów o szkodliwym wpływie karmienia butelką na rozwój i sprawność aparatu artykulacyjnego. Tylko niewielka grupa dzieci musi być karmiona butelką z przyczyn obiektywnych.
36
Z różnych powodów niektóre dzieci będą używały do komunikacji gestów dłużej, niż zakłada norma rozwojowa, innym trzeba będzie wprowadzić systemowe komunikowanie się za pomocą gestów, ale ostatecznie dążymy do werbalizacji.
37
Terapeuci wykorzystujący w swojej pracy gesty systemu Makaton wielokrotnie spotykają się na początku z zaskoczeniem rodziców, którzy stwierdzają, że są on
1
W Makatonie pojęcia znaki manualne i gesty stosowane są zamiennie.
2
W Polsce najczęściej stosowanymi systemami/zestawami AAC są: symbole Blissa, zestaw PCS, piktogramy, system Makaton i metoda Tadoma.
3
Pojęcie „znak” w Makatonie używane jest zamienne ze słowem „symbol”, zatem „znaki manualne” – z „symbolami manualnymi”, „znaki graficzne” z „symbolami graficznymi”.
4
Złożone potrzeby komunikacyjne to termin zaproponowany przez ISAAC w miejsce dwóch poprzednich: poważnych zaburzeń komunikacyjnych oraz poważnych ograniczeń i wad komunikacyjnych. Wcześniejsze definicje kładły akcent na to, co osoba posiada (dysfunkcje komunikacyjne), obecna koncentruje się na określeniu tego, co jest ważne dla każdej osoby, aby mogła ona realizować własne cele komunikacyjne. Osobami ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi są dzieci i dorośli, których mowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia (w sposób konwencjonalny, czyli z użyciem naturalnej mowy) codzienną komunikację oraz pełnienie funkcji życiowych i społecznych. Osoby te i ich partnerzy komunikacyjni mogą tymczasowo lub na stałe korzystać ze wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (Grycman, Kaczmarek 2014).
5
„System (
6
Określenie „program językowy” odnosi się do ustrukturyzowanego podejścia, jakie oferuje Makaton. Posiada nie tylko znaki manualne i graficzne, ale również słownictwo rozwojowe (słownictwo podstawowe i słownictwo dodatkowe) oraz strategie nauczania umiejętności komunikacyjnych i językowych (czytania i pisania).
7
Polski system Makaton nie jest tłumaczeniem ani kopią brytyjskiego Makatonu. Jest opracowany na nowo, w ten sam sposób, co np. Metoda Dobrego Startu na podstawie francuskiej metody „Le Bon Part” czy Fonogesty na podstawie Cued Speech (CS). Polska metoda tylko opiera się na tej samej idei, co wersja brytyjska; została zbudowana jako odrębny system mający własne, polskie (różne od brytyjskiego) słownictwo, znaki manualne oraz adaptowane (w części) znaki graficzne. Makaton w Polsce ma dwie nazwy: „PRKM – Program Rozwoju Komunikacji Makaton” oraz „KONi – Komunikacja Osób Niepełnosprawnych”. Wersję brytyjską stworzyła w latach 70. Margaret Walker wraz z pracownikami z The Royal Association in Aid of The Deaf and Dumb (Królewskiego Stowarzyszenia Pomocy Głuchym i Niemym – RADD). Założenie brytyjskiej wersji opiera się w całości na wykorzystywaniu znaków migowych Brytyjskiego Języka Migowego (British Sign Language – BSL). Stosowanie wersji brytyjskiej w Polsce jest nieuzasadnione i błędne.
8
Celem badań eksperymentalnych było utworzenie polskiego systemu Makaton i umożliwienie za jego pomocą osobom niepełnosprawnym intelektualnie porozumiewania się w codziennym życiu. Realizacja postawionych celów wymagała podzielenia badań na dwa etapy (dwa różne eksperymenty). Pierwszy obejmował prace związane z opracowaniem polskiej wersji (słownictwa, znaków manualnych i znaków graficznych) metody Makaton, drugi – ze sprawdzeniem jejskuteczności w terapii osób z niepełnosprawnością. Proces adaptacji jest opisany w książce
9
Tylko wybrane, mające wizualne odniesienia do polskiej kultury.
10
Proces modyfikacji (dostosowania) dokładniej omówiono w dalszej części artykułu.
11
Poziom dziewiąty nazywany jest dodatkiem z tego względu, że obejmuje głównie: 1) pojęcia dodatkowe wynikające ze specyfiki kraju (słowa odnoszące się do osób, religii i żywności naszego kraju) oraz 2) pojęcia, które podczas badań otrzymały znaczącą, ale niższą procentowo wartość (jako pojęcia nie dla wszystkich w Polsce istotne, np. osoby – ciocia i wujek, żywność – rogal, twarożek itp.).
12
Badania prowadzone w wielu krajach europejskich nad słownikiem małego dziecka pokazują, że w większości języków pierwszych 350 słów jest podobnych (dotyczy codziennych czynności i najbliższej rodziny), a zatem poziomowe uszeregowanie słownictwa stanowi wskazówkę dotyczącą podstawowego słownictwa, które jest wspólne dla większości dzieci.
13
W brytyjskiej wersji bardzo ważna jest kontynuacja poziomów, w Polsce natomiast istotna jest personalizacja (wybór) i dostosowanie pojęć do indywidualnych potrzeb odbiorców.
14
Z tego powodu w Polsce nie stanowi to reguły, ale wybór (w przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii). Model etapowy może być wprowadzany, lecz raczej jako forma praktycznej nauki, szczególnie dla partnerów komunikacyjnych.
15
Obserwacja dziecięcych działań w zaplanowanych sytuacjach (quasi-eksperymentalnych).
16
Badania prowadzone były wtedy, gdy sześciolatki były jeszcze w przedszkolu, nie w szkole.
17
Wybór poziomu zależy od kompetencji użytkownika.
18
Wyniki przeprowadzonego eksperymentu.
19