Պատմվածքներ. Հովհաննես Թումանյան

իգի՛թ… Բոլորը լուռ էին:

      Ափսո՜ս, – մռնչաց ալևորը:

      Նստողները գլուխները կախ արին:

      – Ափսո՛ս, – կրկնեց նա և գինու թասը դրեց ներքև, – ափսո՛ս իմ հաց… ափսո՜ս իմ օջախ… ափսո՜ս, որ ես պաչեցի քո ճակատից… – Ապա թե ձայնը բարձրացնելով, գոռաց. – Մենք սրա՞ն ենք իգիթ ասում… Ոչ ոք ձայն չհանեց:

      – Մենք նրան ենք իգիթ ասում, որ իրան վառած կրակում ուրիշին թողանի էրվելիս, ինքը գլուխն ազատի, փախչի սարերն ընկնի… իրան նամուսը – ծնողը, կնիկը, երեխեքը վեր գցի թշնամու առաջին…

      Դարձյալ ոչ ոք չխոսաց, թեև բոլորը համաձայն էին:

      – Ափսո՜ս իգիթ անունը… ափսո՜ս իմ օջախ… ափսո՛՛ս…

      Այսպես աղաղակելով տեղիցը վեր կացավ ծերունին, հեռացավ սուփրից. վեր կացան յուրայինները, վեր կացան կանչած հյուրերը, լռեց զուռնի ձայնը, երգը վերջացավ:

      Մի քանի վայրկյանից հետո դարձյալ ահագին ձորը մնաց մենակ Ձորագետի գոռոցներին, որոնք միացած, կարծես, մռնչում էին «ափսո՜ս…»:

      ԳԻՔՈՐԸ

      1

      Գյուղացի Համբոյի տանը կռիվ էր ընկել:

      Համբոն ուզում էր իր տասներկու տարեկան Գիքորին տանի քաղաք, մի գործի տա, որ մարդ դառնա, աշխատանք անի: Կինը չէր համաձայնում:

      – Չեմ ուզում, իմ քորփա էրեխին էն անիրավ աշխարքը մի գցիլ, չեմ ուզում, – լալիս էր կինը:

      Բայց Համբոն չլսեց:

      Մի խաղաղ առավոտ էր. մի տխուր առավոտ: Տանըցիք ու հարևանները եկան մինչև գյուղի ծերը, Գիքորի թշերը պաչեցին ու ճամփա դրին:

      Քույրը` Զանին, լաց էր լինում, իսկ փոքրիկ Գալոն մոր գրկից ձայն էր տալի. «Գիքո՜լ, էդ ո՞ւլ ես գնում, հե՜ Գիքո՜լ»:

      Գիքորը շուտ-շուտ ետ էր նայում: Տեսնում էր դեռ գյուղի ծերին կանգնած են նրանք, ու մայրը գոգնոցով սրբում է աչքերը: Դարձյալ հոր կողքով վազում կամ առաջն էր ընկնում: Մին էլ ետ նայեց. գյուղը ծածկվել էր բլուրի ետև:

      Այնուհետև Գիքորը ետ էր ընկնում:

      – Արի հա՛, Գիքոր ջան, արի հա՛, հասանք հա՛, – որդուն կանչելով գնում էր Համբոն, շալակին մի խուրջին, մեջը մի քանի հաց ու պանիր ու մի երկու դաստա թութան:

      Իրիկնապահին, երբ անց էին կենում սարերը, մի անգամ էլ երևաց գյուղը հեռո՛ւ մշուշում:

      – Ա՛յ, ապի, մեր տունն էն ա հա՛, – ցույց տվավ Գիքորը` մատը մեկնելով դեպի գյուղը, թեև տունը իսկի չէր երևում, ու անցան:

      Առաջին իրիկունը ղոնախ ընկան մի գյուղում: Տանտերը Համբոյի հին ծանոթն էր:

      Դեղին սամովարը թշշում էր տախտի ծերին: Մի ջահել աղջիկ շրըխկշրըխկացնելով բաժակները լվանում ու թեյ էր շինում: Նա մի կարմիր սիրուն շոր ուներ հագին: Գիքորն էնտեղ մտքումը դրեց, որ երբ քաղաքում փող աշխատի, իրենց Զաննի համար մի էն տեսակ շոր ղարկի:

      Իրիկնահացից ետը տանտերն ու Համբոն թինկը տված, չիբուխ քաշելով զրուց էին անում: Խոսեցին Գիքորի մասին: Տանտերը գովեց Համբոյին, որ չարչարվում էր որդուն մարդ շինի: Հետո սկսեցին խոսել կովի վրա, հացի թանգության վրա, բայց Գիքորը շատ էր հոգնած, քունը տարավ:

      Մյուս օրը քաղաք մտան: Գնացին ծերունի թավլաչու մոտ: Առավոտը բազարն իջան:

      – Բիձա, էդ էրեխին ծառա ես տալո՞ւ, – խանութի ներսից հարցրեց մի վաճառական:

      – Հրամանք ես, – ասավ Համբոն ու Գիքորին էն կողմը հրեց:

      Բեր ինձ տուր, ես կբռնեմ, – առաջարկեց վաճառականը:

      Նրան ասում էին բազազ Արտեմ:

      2

      Համբոն