Fraszki. Jan Kochanowski. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Jan Kochanowski
Издательство: Public Domain
Серия:
Жанр произведения: Зарубежная классика
Год издания: 0
isbn:
Скачать книгу

76

Barzo nierówno pany podzielono — (przyrodzenie) nierówno rozdzielone między mężczyznami; nie każdy mężczyzna jest dobrze obdarzony przez naturę.

77

Nie mył się długo — tu: mył, kąpał się krótko

78

chutniej (starop.) — chętniej.

79

Bekwark (Walenty Greff, 1507–1576) — rodem z Siedmiogrodu, kompozytor i słynny lutnista na dworze Zygmunta Augusta. Pointa fraszki zacytowana została przez Piotra Statoriusza Stojeńskiego w gramatyce, co pozwala stwierdzić, że utwór powstał przed lipcem 1576 (data przedmowy gramatyki).

80

Nie każdy weźmie po Bekwarku lutniej — powiedzenie to oznacza: nie każdy został równie szczodrze wyposażony przez naturę.

81

Gospodyni wyraz „legat” (z łac.: poseł), wiąże z polskim „legać”.

82

naraczej — najchętniej.

83

jaje — niewarte (wyjedzonego) jajka.

84

A kat jej prosi (...) — a kto ja prosi.

85

małpa — ladacznica, kobieta lekkich obyczajów, tu: jako wyzwisko.

86

(...) z podchłopia wyrwała — przyszła od innego mężczyzny lub podchłopię jako młodzieniec, wyrostek.

87

łaźnia (starop.) — określenie dotyczące zarówno miejsca, w którym się kąpano, jak również w drugim znaczeniu: stosunek seksualny.

88

ciągną kota — kara ośmieszająca: winnego przeciągano przez wodę lub błoto, okręcając go powrozem, na którego drugim końcu uwiązywano kota. Stąd później w przenośni: wystawianie na pośmiewisko.

89

cześć (starop.) — uczta.

90

małpa (starop.) — ladacznica.

91

zamieszkał — zapomniał.

92

Imiona: Łazicki od łażenia, w sensie nieprzyzwoitym, chodzenia na kobiety;Barzy (czyt. Bar-zy) — szybki, prędki.

93

uważyć — rozważyć.

94

pannę całowano, także do końca podawać kazano — zabawa w „podaj dalej”.

95

by kąska niemiło — ani trochę nie jest przyjemnie.

96

co go mieć nie chcecie — protestanci odrzucali wiarę w czyściec.

97

w pytlu hrosza neni — w sakiewce nie ma grosza. Czechizm użyty dla efektu komicznego.

98

niech go też mam znamię — niech go poznam.

99

nic nie czuć do siebie — nie poczuwać się do niczego.

100

Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy — Por.: „Wszystko to marność nad marnościami” (Vanitas vanitatum et omnia vanitas), Księga Koheleta. W tej starotestamentowej księdze Kohelet snuje rozważania nad sensem ludzkiego życia. Próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie o szczęście, ale mu się to nie udaje. Jedyny wniosek, jaki płynie z tych rozmyślań, streszcza się w formule, że wszystko jest marnością, nic nie znaczy i jest skazane na zagładę. Już na samym wstępie czytamy: „Marność nad marnościami, powiada Kohelet, marność nad marnościami — wszystko marność” (Koh 1:2). Kohelet jest przy wszystkich tych, którzy cierpią i nie ma ich kto pocieszyć. Jedyną pociechą — jakże przewrotną — jest to, że (jak mówi Kohelet) smutek jest lepszy niż śmiech, bo przy smutku serce jest dobre i mądre (Koh 7:3-4).

101

Wszystko... minie jako polna trawa — W Księdze Izajasza czytamy: „Wszelkie ciało to jakby trawa, a cały wdzięk jego to niby kwiat polny. Trawa usycha, więdnie kwiat” (Iz 40:6-7).

102

Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom — wsadzą nas do worka jak kukiełki (marionetki) po przedstawieniu.

103

Wieczna Myśli — filozoficzne określenie Boga, obojętnego na sprawy doczesne.

104

mięsopust prawy — prawdziwe widowisko karnawałowe (zapustne), w czasie którego między gawiedź uliczną rzucano przysmaki, co wywoływało bójki.

105

krotochwile i włosy przypłaci — zabawę przypłaci włosami wydartymi mu w bójce.

106

Nazwa wiersza, który daje się czytać na wspak. Fraszka tak odczytana daje sens wręcz przeciwny, zawiera bowiem naganę kobiet. Żart poetycki polega na tym, że w środku wiersza stoi „nie”, które zaprzecza albo drugą, albo pierwszą jego połowę, oraz na podwójnych rymach, końcowych i początkowych. Wiersz czytany na wspak brzmi: Ma rada, sobie nie paniom folgujmy, / Przysada w nich jest nie wiernie miłujmy / Cnota tu za nic nie trzeba godności, / Złota tu pragną nie pragną miłości.

107

ciągnąć rzemień — zwrot utarty: wydawać pieniądze ze skórzanego, rzemiennego mieszka.

108

Anakreontowi, lirykowi z VI w. p.n.e., mylnie przypisywano autorstwo wydanego w r. 1554 przez paryskiego księgarza–humanistę, Henri Etienne’a, zbioru drobnych poezji greckich, odznaczających się błahą treścią i beztroskim nastrojem (topika miłosna, taniec, piękno, wino. itd.). W rzeczywistości najwcześniejsze spośród owych „anakreontyków”, ogromnie popularnych i często naśladowanych w w. XVI–XVIII, pochodzą z pierwszych lat naszej ery.

109

bardony — struny basowe nadające się do pieśni wojennych.

110

strony — struny.

111

Meryjona — Merion, jeden z greckich bohaterów w wojnie trojańskiej.

112

Sarpedona — Sarpedon, syn Jowisza, król Likii, sprzymierzeniec Trojan w wojnie z Grekami. Zginął w walkach pod Troją.

113

odejmować — bronić się przed czymś.

114

prawy wiła — prawdziwy szaleniec.

115

nama — nam (starop. liczba podwójna).

116

sajdak — pokrowiec na łuk i strzały.

117

na rękę wyzwała — wyzwała na po