ОРИГИНАЛ
Цзиши Чжуаньюйга кол салууну чечти. Жань Ю менен Цзи Лу Кун-цзыге барып: «Цзиши Чжуаньюй мамлекетине жортуул кылууну көздөп жатат», – дешти.…………..
Кун-цзы айткан: «Цю! Асыл эр адамдар өз чыныгы каалоолорун жашырып, шылтоолордун артында калгандарды жактырбайт». Мамлекетти же көп балалуу үй-бүлөнү башкарып жаткандар элдин аздыгынан эмес, өлкөдө адилеттүүлүктүн жоктугуна тынчсызданышат деп уктум; кооптонуу байлыктын жетишсиздигинде эмес, өлкөнүн тынч эместигинде. Адилеттүүлүк болгондо эл жакырчылыкта болбойт; жалпы элдик гармония өкүм сүргөндө эл өлкөдөн чыкпайт; өлкө тынч болгондо, башкаруучуга коркунуч жок болот. Эгер Цзиши үчүн ушундай болгон болсо, анда багындырылбаган алыскы жерлердин жашоочулары маданият жана изгилик аркылуу өздөрүнө тартылышмак. Элди ушинтип тартса тынчтык орнойт.
«Лунь Юй» («Ой жүгүртүүлар китеби»), «Цзиши» бөлүмү («Цзи мырза»)
КОММЕНТАРИЙ
«Лунь юй» трактатынын «Цзиши» бөлүмүндө мындай деп жазылган: Цзиши, үч ири аристократиялык үй-бүлөнүн биринин өкүлү («Лу мамлекетинин үч түркүгү»), ал мамлекетте негизги административдик кызматтарды ээлеген. Лу, көз каранды Чжаньюй мамлекетин басып алууга даярданган. Жань Ю менен Цзи Лу Конфуцийге бул кабар менен келишкен. Натыйжада алар менен Конфуцийдин ортосунда диалог пайда болуп, анда Конфуций минтип айткан: «Мени тынчсыздандырган нерсе – элдин аздыгы эмес, өлкөдө адилеттиктин жоктугу; кооптонуу байлыктын жетишсиздигинде эмес, өлкөнүн тынч эместигинде». Сөздүн мааниси мындай: «Тынчсызданууга элдин, жердин аздыгы эмес, бийликтин адилетсиздиги себеп болушу керек. Тынчсыздануунун себеби байлыктын жоктугунан эмес, эл арасында коопсуздук, кубаныч сезиминин жоктугунда болушу керек».
Конфуций «Чунцю» («Жаздар жана күздөр») доорунда жашаган, ал кездеги ханзаадалар чексиз бийликти пайдаланып, элдин жерин, мүлкүн уятсыздык менен тартып алып, коомдун жакыр жана бай катмарына бөлүнүшүн күчөтүп, элдин нааразычылыгын жараткан. Конфуций «өкмөттөгү адилеттик» «өлкөдөгү тынчтыктын» маңызы деп эсептеген. Башка жагынан алып караганда, ал «өкмөттүн адилетсиздиги» тымызын «өлкөдөгү баш аламандыктарды» пайда кылып жатат деп эсептеген. Ошол себептүү Конфуций «адилеттик өкүм сүргөндө эл кыйналбайт; жалпы элдик гармония өкүм сүргөндө эл өлкөдөн чыкпайт; өлкө тынч болгондо, башкаруучуга коркунуч жок болот». Чындыкты байкоонун тарыхый тажрыйбасына таянып, Конфуций карапайым калк арасында кеңири тараган коомдук турмуштун психологиясын ачык түшүнгөн – «бизди тынчсыздандырган нерсе элдин аздыгы эмес, өлкөдө адилеттүүлүктүн жоктугу».
Жыпар жыттуу жазгы токойдо былтыркы жалбырактардын ордуна жаңы жалбырактар өсүп жатат, тез аккан суунун агымында аккан толкун басаңдап, кийинки толкундарга орун бошотот.
Цитата «Бүткүл кытайлык партиялык мектептин жумушчу чогулушунда сүйлөгөн сөзүндө» жана башка