басым болған ханафизм болып табылады. Ханбализм де теологиялық мектеп, оның жақтастары, əсіресе, уахабшылар келіспеушіліктерді жоққа шығарумен, қасиетті мəтіндерді түсінудегі сөзбе-сөз, жаңашылдықтың барлық түріне төзбеушілікпен, діни рəсімдер мен нормаларды сақтаудағы тым қатаңдығымен ерекшеленеді[8]. Имамит шиіттері (он екі) Əли ибн Əбу Талибтің тікелей ұрпақтарынан 12 имамды таниды, олардың соңғысы Мұхаммед əл-Махди 9 ғасырдың соңында жұмбақ жағдайда жоғалып кетті. Исмаилилер 8-ғасырдың ортасында Джафар ас-Садықтың мұрагері мəселесіне байланысты шиіттердің бөлінуімен бірге екіге бөлінді; ерте қайтыс болған үлкен ұлы Исмаилдың есімімен аталды, оның ұлы Мұхаммед Исмаилит шииттік жетінші имам деп танылды. Шииттер Мəһдидің қияметке дейін шығып, жер бетінде теңдік пен əділеттілік орнататынына сенеді. Шииттер де сүнниттер сияқты Құранның қасиеттілігін мойындайды, сүннеттегі өздерінің хадис жинақтарын таниды. Сонымен қатар, шииттерде имам Əли туралы хадистерді қамтитын өздерінің «қасиетті жазбалары» (ахбар) бар. Меккеден бөлек, шиіттердің ғибадат ететін орындары Ирактың Наджаф жəне Кербала қалалары, сондай-ақ Иранның Құм жəне Мешхед қалалары болып табылады. Имамит шиіттерінің ішіндегі ең ықпалды дінбасылары ірі молдалар (мужтахидтер) болып саналады, олардың ішінде ең беделділеріне Аятолла жəне Аятолла Ұлы атақтары беріледі. Шииттер уақытша некені (мута) заңды деп таниды жəне өз сенімдерін тақуалықпен жасыруды (тақия) қолданады. Шиіттерге бесін мен екінтіні, ақшам мен құптан намаздарын қатар оқуға рұқсат етілген. Сүнниттер сапарда ғана намазды біріктіреді. Ибадизмді дүние жүзінде 1,5 миллион мұсылман (барлық мұсылмандардың ~ 0,1%) ұстанады, олардың көпшілігі Оманда тұрады. Ибадизм көбінесе харижизмнің қалыпты нұсқасы ретінде байланыстырылады жəне қарастырылады, дегенмен Ибадилердің өздерін харижиттер деп танудан бас тартады. Харижиттер тобының көпшілігінен айырмашылығы, Ибадизм күнəһар мұсылмандарды кəпір деп санамайды. Имам əл-Раби ибн Хабиб əл-Фарахидидің «Муснад» жинағындағылар сияқты кейбір Ибади хадистерінде Исламның ерте тарихына қатысты бірегей есептер бар, бірақ Ибади хадистерінің көпшілігін стандартты сунниттік жинақтардан да табуға болады; қазіргі ибадилер барлық стандартты сунниттік жинақтарды жиі мақұлдайды. Ажрадиттер, азрақиттер, маймуниттер, наждилер, язидтер жəне т.б. сияқты харижиттер қауымдары бұрынғы күштерін жоғалтып, қазір іс жүзінде əрекетсіз. Сопылық – исламдағы мистикалық ағым. Сопылық қозғалыс Омейядтар тұсында пайда болып, мұсылман қауымының күрт дифференциациясына жəне билеуші элитаның
сəн-салтанат пен
бос өмір сүруіне əлеуметтік наразылығын білдіретін аскеттік формаларды алды. 8-9 ғасырларда сопылық Құдайды мистикалық тануға бағытталған жəне
фиқһтың теология, ритуализм жəне фиқһ схоластикасына қарсы ағымға айналды. Келесі екі ғасырда бытыраңқы сопылық қауымдар мен монастырлар дервиштік ордаларға немесе бауырластықтарға (тарикат) біріге бастады,
