Кырдьык, Томмот Кыыча туһугар киниттэн бэйэтиттэн итэҕэһэ суох долгуйа олордо. Кини кыыска санаатын көтөҕөн көмөлөһөөрү мэктиэтигэр өгдөҥнөөн ылла да, анарааҥҥыта, кини диэки хайыспакка, хаһааҥҥыта эрэ саһархай кырааскалааҕа онон-манан суураллан, чуоҕурдана хараартаабыт муостаны одуулаан турда. Кыыс сытыы кылыс бэйэтэ сыппаан, кута-сүрэ тостон, хоолдьуктуун хоҥкуйан турарын көрөн, уол аһына санаата. Аһыннар да, хайыыр да кыаҕа суох буолан олордо. Онуоха эбии… Субу түгэҥҥэ Кыыча, көннөрү чыычаахтар үөрдэригэр үрүҥ туллук киирбитинии, бу кылаас иһигэр олорор абырахтаах түрүкүө ыстааннаах, эҥин араастык ханньары барбыт саҕалаах, бурҕаллыбыт тоҥолохтоох сатыын, сиидэс ырбаахылаах, ынах, саары этэрбэстээх оҕолортон барыларыттан уратытыйан көһүннэ. Томмот урут олус мааны да буолбатар, мэлдьи бэйэтигэр дьип-дьап курдук таҥастаах кыыс курбуу курдук имигэс, намчы таһаатын, төгүрүк хараҕын тулатыгар хойуу кыламаннаах кыраһыабай сирэйин уора-көстө хайгыы, умсугуйа көрөрө. Били урут хайҕаабыта, биһирээбитэ барыта манна, бу түгэҥҥэ, бу кылаас иһигэр адьас табыгаһа, дьүөрэтэ суох буолан көһүннэ. Сатаатар уһун өрүүлээх баттаҕа… Ити эрээри Кыыча оччо олуонатык көстөр маанытык таҥныбатахха дылы ээ. Ол да буоллар… Дьэ дьиибэ. Сорох киһини төһө да солкоҕо, сукунаҕа суулаабытыҥ иһин син биир маратык көстөөччү. Оттон Кыыча ханнык да боростуой таҥаһы кэттэҕинэ, ол таҥас тупса түһэр. Кини, холобур, субуотунньукка үлэлииригэр төһө да халыҥ, мара таҥаһы таҥнан кэлбитин иһин син биир мааны таҥаһы кэтэн сылдьар кэриэтэ харахха чуо быраҕыллар буолааччы. Ол кини буруйа үһү дуо?..
– Чэ кэпсээ, – бэрэссэдээтэллээччи көхсүнэн олорон соруйда.
Ити саҥаттан Кыыча хайдах эрэ соһуйан “дьик” гынна. Туох үлүгэр тоҥуй, дьэбир саҥаный? Тыбыс-тымныынан саба биэрэн. Ахсынньы аам-даамыгар балаҕан халҕанын аппатан ылбыкка дылы. Ити Сэмэнчик саҥата ээ. Сэмэнчик Долгунуоп. Кини Кыычалыын биир курска үөрэнэр. Былырыын үөрэҕэр үгүстүк көмөлөһүннэрбитэ. Нуучча тылыгар ордук мөлтөх этэ. Дьиибэрдэҕинэ “Кыычарыыс” диэн ааттыыр идэлээх. Ол бэйэтэ ити…
Кыыча өйүгэр өһүргэнэр санаа кылам гынан иһэн умулунна. “Кыычарыыс”… Ол эйэргэһии, дьээбэргэһии барыта кылааска, үөрэх кэмигэр этэ. Онно студеннар эрэ этилэр. Манна – атын. Манна – ячейка. Манна кини бииргэ үөрэнэр студент эрэ буолбатах. Манна кини туох-ханнык иннинэ комсомолец. Ячейка үөрэнэр кылаас буолбатах, охсуһууга, кыргыһыыга биир санаалаахтар, биир идеялаахтар түмсүбүт сирдэрэ. Манна Сэмэнчик ол-бу быстах санаанан, билсиинэн буолбакка, идеянан, суос-соҕотох үрдүк идеянан эрэ салайтарыахтаах. Инньэ дии санаат, Кыыча бу түгэҥҥэ инники олоҕо, дьылҕата быһаарыллан эрэрин дьэҥкэтик өйдөөн кэллэ. Ол өйдөөбүтүттэн эбии долгуйан, туттардыын, тыллыын-өстүүн бохсуллубут курдук буолла.
– Сааһым уон аҕыһым… 1904 сыллаахха төрөөбүтүм… – кыыс бэйэтин уларыйбыт, кэһиэҕирбит куолаһын, атын киһи саҥатын истэрдии, дьиктиргии иһиттэ. Күөмэйэ бүтэйэ оһон хаалбыкка, онон дорҕоон