O‘ylarimga g‘arq bo‘lib, egri so‘qmoqdan jimgina borardim. Birdan boshimni ko‘tardim. Qarshimda kimdir turardi… Kim deb o‘ylaysiz? Benka! Yo‘q, u Benka emasdi. Oldimda xuddi Benkanikidek quyuq kashtan rangli sochi, jigarrang ko‘zi bor bola turardi.
– Kimsan? – so‘radim undan.
– Yum-Yum, – javob berdi bola.
U Benkaga juda-juda o‘xshar, lekin do‘stimdan jiddiyroq, mehribonroqdek taassurot qoldirdi. Albatta, Benka ham mehribon edi, xuddi mendek. Ammo oramizda ba’zan kelishmovchiliklar, hatto janjallar ham bo‘lib turardi. Albatta, tezda yarashib olardik. Yum-Yum bilan esa urushishning deyarli iloji yo‘q.
– Ismimni bilasanmi? – deb so‘radim undan. – Busse, deb o‘ylayotgandirsan? Umuman unday emas, yo‘q, meni ilgari shunday atashardi.
– Ismingni bilaman, Mio, – dedi Yum-Yum. – Qirolimiz shahzoda uyga qaytganligini xabar qilish uchun butun mamlakat bo‘ylab choparlar jo‘natdi.
Otamning topilganimdan quvonganligi qanday yaxshi! U hattoki butun saltanat aholisi bilan quvonchini bo‘lishgisi kelibdi.
– Sening otang bormi, Yum-Yum? – so‘radim yangi do‘stimdan.
– Albatta bor, – javob berdi u. – Mening otam – qirollik bog‘boni. Yur, qayerda yashashimni senga ko‘rsataman.
Va Yum-Yum egri so‘qmoq bo‘ylab meni bog‘ning eng adog‘igacha boshlab bordi. U yerda xuddi ertaklardagidek poxol tomli mittigina oq uycha turardi. Devorlar va tomda atirgullar shu qadar quyuq o‘sgandiki, uycha deyarli ko‘rinmasdi. Darchalar lang ochiq, oppoq qushlar goh uyga uchib kirar, goh tashqariga chiqardi. Uycha yonida stol va o‘rindiq turar, orqadan asalarilarning g‘uvullashi quloqqa chalinardi. Tevarakda kumush bargli tol va teraklar shovullardi. Oshxonadan kimningdir ovozi keldi.
– Yum-Yum, kechki ovqatni unutmadingmi? – Bu Yum-Yumning onasi edi.
U eshikdan tabassum qilgancha chiqdi. Shunda ayolning sal yoshroq ko‘rinishini hisobga olmasa, Lundin xolaga quyib qo‘ygandek o‘xshashini ko‘rdim. Yonoqlaridagi chuqur kuldirgichlar xuddi Lundin xolanikidek edi. Ayol ikki yuzimdan ushladi, xuddi Lundin xoladek.
– Xayrli kun, Mio! Yum-Yum bilan kechki ovqatni birga qilishni istaysanmi?
– Xursand bo‘lardim, – deya javob berdim, – albatta, agar sizlarni bezovta qilmasam.
U sira xijolat bo‘lmasligimni aytdi. Yum-Yum va men stolga o‘tirdik, uning onasi esa qulupnayli murabbo, sut va quymoqlar olib keldi. Yum-Yum ikkovimiz, sal qolsa bo‘kib qolardik. Oxirida bir-birimizga qarab, kulib yubordik. Yum-Yumdek do‘st topganimdan quvonib ketdim!
Tuyqusdan oq qush kelib, likopchamdagi quymoqning bir bo‘lagini tumshug‘ida olib ketdi va biz yanada qattiqroq kulib yubordik.
Otam biz tarafga qarab kelardi. Meni ko‘rib qoldi-da, to‘xtadi.
– Bolajonim Mio, xursand ko‘rinasan? – so‘radi otam.
– Ha, kechirasiz! – kechirim so‘radim men. Balki, qirolga Siksten amaki va Edlya xoladek baland ovozda kuladiganlar yoqmas, deya o‘ylagandim-da.
– Maza qilib kul, – dedi otam. So‘ngra bog‘bonga qarab: – Menga qushlar sayrog‘i, kumush teraklarning jarangli ovozi yoqadi, lekin hammasidan ham bog‘imda yangrayotgan o‘g‘limning kulgisini ko‘proq yaxshi ko‘raman, – dedi.
Va birinchi bor otamdan hayiqmaslik kerakligini angladim. Nimaiki ish qilmayin, u muloyim va mehribon ko‘zlari bilan menga boqib turardi, xuddi hozirgidek. Otam bog‘bonning yelkasidan quchgancha turar, oppoq qushlar uning boshi uzra charx urishardi. Shu narsani tushunib yetgach, xursand bo‘lganimdan boshimni orqaga tashlab, shunday baland kuldimki, hatto qushlar cho‘chib ketishdi.
Yum-Yum, aftidan, meni haliyam quymoq bo‘lagini olib qochgan qushning ustidan kulyapti, deb o‘yladi va u ham qo‘shilib kula boshladi. Bizning quvonchimiz otam va Yum-Yumning ota-onasiga ham «yuqdi». Ular nimaga kulishganini bilmadim-u, lekin men shunday mehribon otam borligidan chin yurakdan xursand edim.
Miriqib kulgach, Yum-Yum bilan bog‘ bo‘ylab yugurdik, umbaloq oshdik, atirgul butalari orasida berkinmachoq o‘ynadik. Bog‘da yashirinadigan joylar shunchalik ko‘p ekanki, Tegner bog‘idagidan o‘n baravar ziyod. Bu men va Benkaga yetib, ortib ham qolgan bo‘lardi. To‘g‘rirog‘i, Benkaga yetardi. Axir endi Tegner bog‘ida yashirinadigan joy izlashimga hojat qolmagani kundek ravshan-ku.
Qorong‘i tushdi. Bog‘ uzra yengil moviy tutun yoyildi. Inlariga yashiringan oppoq qushlar tinchib qolishdi. Kumush teraklar jaranglashdan to‘xtadilar. Bog‘ni sukunat qurshadi. Faqatgina terakning eng uchida katta qora qush turar va sayrardi. U barcha oq qushlardan yoqimliroq sayrar, nazarimda u faqatgina men uchun kuylayotgandek edi. Biroq bir vaqtning o‘zida quloqlarimni berkitishni, qushni tinglamaslikni istardim: uning qo‘shig‘i qalbimda qayg‘u uyg‘ota boshlagandi.
– Oqshom ham cho‘kdi, hademay tun bo‘ladi, – dedi Yum-Yum. – Uyga qaytishim kerak.
– To‘xta, ketma, – iltimos qildim men. Bu g‘ayrioddiy qush bilan yolg‘iz qolgim kelmayapti. – Yum-Yum, bu qanaqa qush o‘zi? – qora qushni ko‘rsatib, so‘radim.
– Bilmayman, men uni Kuyinchak qush deb atayman, qara, xuddi motam libosi kiygandek qop-qora, buning ustiga shunday dardli sayraydiki. Lekin boshqacha nom bilan ham atash mumkin.
– Yo‘q shart emas, juda ham mos tushadigan ism ekan, – deya e’tirof etdim.
– Bu qushni juda yaxshi ko‘raman, – dedi Yum-Yum, – ko‘zlari shunday mehrliki… Xayrli tun, Mio! – u men bilan xayrlashib, yugurib ketdi.
Biz bog‘dan chiqishga ulgurmay, qush o‘zining katta qora qanotlarini qoqqancha g‘iz etib yuksakka uchib ketdi-qoldi.
Osmonda uchta mitti yulduz porlagandek tuyulib ketdi shu onda.
Miramis
Qiziq, Benka mening oltin yolli, oltin tuyoqli oq tulporim – Miramisni ko‘rganda, nima degan bo‘lardi?
Benka ikkimiz otlarni nihoyatda yaxshi ko‘ramiz. Uplandsgatan ko‘chasida yashaganimda nafaqat Benka va Lundin xola bilan do‘st edim, yana bir do‘stim haqida gapirish sal qolsa yodimdan ko‘tarilibdi. Uni Kalle-Olifta derdilar. U pivopazlik zavodining aravaga qo‘shiladigan qari oti edi.
Haftasiga bir necha marta Uplandsgatandagi do‘konga pivo keltirishardi. Maktabga borayotganimda har safar Kalle-Olifta bilan hech bo‘lmasa bir necha daqiqa suhbatlashish uchun to‘xtardim. U judayam yuvosh va mehribon ot bo‘lib, har safar qand va non bo‘lagi bilan qadrdonimni mehmon qilardim. Benka ham xuddi shunday qilardi, axir u Kalleni mendan kam yaxshi ko‘rmasdi. U Kalle – mening otim, derdi, men esa aksini aytardim; ba’zida Kalle tufayli bir-birimizdan arazlardik. Ammo Benka eshitmaydigan tovushda Kallening qulog‘iga shivirlardim: «Sen baribir mening otimsan». So‘zlarimni tushungandek Kalle-Olifta men tomonga qiyshayib qarardi. Benkaga ot nega kerak? Axir uning ota-onasi va ko‘ngliga yoqadigan yana ko‘p narsalari bor. Biroq, to‘g‘risi shuki, Kalle-Olifta bizga emas, pivo zavodiga tegishli edi. Biz esa otga o‘zimizniki kabi muomala qilardik. Rosti, vaqt o‘tgan sari bunga o‘zim ham ishona boshlagandim.
Bir marta Kalle bilan gaplashib hatto maktabga ham kechikkanman, o‘qituvchi sababini so‘raganda esa nima deb javob berishni bilmaganman. O‘qituvchiga shunchaki qari ot bilan gaplashib, qolib ketdim, deyolmasdim, axir.
Bir kuni erta tongda pivo ortilgan arava ko‘chada hadeganda paydo bo‘lavermagach, Kalle-Olifta bilan ko‘rishmasdan