Харидор ҳамиша топилади, аммо у нархнинг пасайишига ҳамиша ҳам дарҳол муносабат билдирмайди. Бозордаги турғунлик туфайли қимматбаҳо маҳсулотнинг кескин арзонлашуви баъзан талабга салбий таъсир этади. Бунга жуда яхши сабаб бор: омма эҳтиёткор бўла бошлаган. Нархнинг тўсатдан тушишини у қаллоблик деб ўйлайди ва бу ҳолат барқарорлашгунича кутади. Биз ўтган йили шунга ўхшаш ҳодисани кузатдик. Бунинг акси ўлароқ, ишлаб чиқаришда эришилган тежамкорлик сабабли нархлар пасайса ҳамда тадбиркорнинг обрўси яхши бўлса, харидорлар унга ишонади ва талаб миқдори ошади. Улар ишонадиларки, нарх сифатни пасайтириш ҳисобига туширилмаган. Шундай қилиб, агар маҳсулотни мунтазам арзонлаштириш режа билан олиб борилмаса, стандартлаш бефойда. Шуни унутманг, маҳсулотнинг нархи ишлаб чиқаришни оптималлаштириш, яъни харажатларни камайтириш кўламига қараб пасайиб бориши лозим, маҳсулотнинг қимматлиги туфайли талаб пасайгани ҳисобига арзонлашиши шарт эмас. Одамлар унча катта бўлмаган маблағга юқори сифатли маҳсулот олганлигидан ажабланиши керак.
Стандартлаш, менинг тушунишимга кўра, энг харидоргир маҳсулотни танлаб, уни ишлаб чиқаришдангина иборат эмас. Бу сўз замирида, аввало, харидорнинг истакларига жуда мос маҳсулотнинг ўзини, кейин эса, уни ишлаб чиқариш технологиясини тун-кун, йиллар давомида режалаш ётади. Ишлаб чиқариш ўз-ўзидан ривожланиб кетади. Шундан сўнг биз диққат марказимизга олинажак фойдани эмас, сифатли хизмат кўрсатишни қўйсак, ҳаққоний бизнес бошлаган бўламиз ва у, шубҳасиз, ҳар ким орзу қилгандек фойда келтиради.
Буларнинг бари менга жуда аниқ-равшан ҳақиқатлар бўлиб кўринади. Бозордаги 95фоиз харидорга хизмат қилишни орзу қиладиган ҳар бир компания шу мантиққа асосланиши керак. Бу жамият ўзига-ўзи хизмат қилишининг мантиқий тўғри йўлидир. Барча бизнеслар нега шу асосда ишламаслигини тушунолмайман. Буни қабул қилиш учун ҳар бир долларнинг ортидан, гўё бу дунёдаги охирги доллардек югуриш одатидан воз кечиш керак. Биз ушбу одатдан қутула бошладик: Американинг ҳамма катта ва муваффақиятли компаниялари қатъий нарх тизимига ўтган. Ташланиши лозим ягона қадам – нархни бозорда юзага келган талабга қараб эмас, ишлаб чиқариш харажатларига қараб белгилашга ўтиш ва, ўз навбатида, харажатларни тизимли қисқартиришдир. Агар маҳсулот дизайни мукаммал ишланган бўлса, унга кўп ўзгариш киритилмайди. Айни пайтда, ишлаб чиқариш жараёнида ўзгаришлар тез ва табиий равишда содир бўлади. Ҳар ҳолда, тажрибам шундан далолат беради.
Кейинроқда барча ўзгаришлар қай тарзда табиий юзага келганини кўрсатаман, бу ерда эса шуни таъкидламоқчиманки, бирор маҳсулот аввалдан батафсил ўрганилмаса, уни ишлаб чиқаришни йўлга қўйиб бўлмайди. Бу шунчаки қўл учида бажариладиган беш дақиқалик юмуш эмас.
Бир йиллик тажрибаларим мобайнида шу тахлит фикрлар миямда аниқ шаклу шамойил касб эта бошлади. Кўплаб тажрибаларим пойга автомобили яратишга