Ўтган бир неча йил мобайнида “Қандай қилиб бахтли бўлиш мумкин?” деган чўпчак ижтимоий тармоқларда қарийб саккиз миллион марта улашилди. Бироқ ҳеч ким бундай сафсаталарнинг остида ётган асосий муаммони англолмайди:
Янада ижобий одатга интилиш, аслида, салбий одатнинг ўзгинасидир. Боз устига, қанчалик зиддиятли туюлмасин, салбий одатни қабул қила билиш чин маънода ижобий одат ҳисобланади.
Ҳа, жуда жумбоқли ҳолат. Дўппини бир чеккага қўйиб, такрор ўқиб чиқинг: Ижобий одатни исташ, аслида, салбий одатдир. Салбий одатни қабул қила билиш эса ижобий одатдир. Бундай ҳодисага файласуф Алан Уотс “тескари ҳаракат қонуни” деб ном берган. Яъни инсон қанчалик кўп нарсани истаса, ўша нарсага қаноат ҳосил қилолмайди. Бой бўлиш истаги қанчалик кучли бўлса (қанча пул ишлаб топишингиздан қатъи назар), шунчалик ўзингизни қамбағал ҳис қилаверасиз. Гўзал ва жозибали бўлиш хоҳиши қанчалик устун бўлса, ўз кўзингизга шунчалик хунук ва бесўнақай кўринаверасиз. Бахтли ва суюкли бўлиш орзусига қанча урғу берсангиз, атрофингиздаги инсонлар кимлигидан қатъи назар ўзингизни шунча ёлғиз ва хафаҳол туяверасиз. Руҳий баркамолликка эришишни қанчалик кўп истасангиз, унга эришиш йўлида шунчалик худбин ва арзон кимсага айланиб бораверасиз.
Бир пайтлар психосинтетик модда таъсирида уйга йўл олганман. Мен уйга қанча яқинлашсам, у мендан шунча узоқлашиб боравергандек туйилган. Юқоридаги қаноатсизлик ҳолати ҳам шунга ўхшайди. Мана кўряпсизми, бахт sҳақидаги фалсафий фикримни баён қилиш учун мен психосинтетик модда таъсиридаги ҳолатимни мисол келтирдим ва сизнинг бу ҳақида нима деб ўйлашингиз менга заррача қизиқ эмас.
Экзистенциал фалсафа намояндаси Альбер Камю айтганидек (у психосинтетик модда таъсирида бўлмаганига ишончим комил): “Бахтнинг моҳиятини билишни истасангиз, ҳеч қачон бахтли бўлолмайсиз. Ҳаётдан маъно нелигини изласангиз, унинг таъмини тотмайсиз.”
Содда қилиб айтганда: “Уринманг!”
Ҳозир миянгиздан қандай фикр ўтаётганини сезиб турибман: “Ҳа, гапларингиз жуда ҳақиқатга яқиндай. Лекин мен сотиб олмоқчи бўлиб пул йиққан қимматбаҳо улов, атайлаб оч юриб ростлаган қоматимга нима бўлади? Ҳартугул, машқ ускунасига озмунча пул сарфламаганман! Ёки орзумдаги кўл ёқасида жойлашган катта уй ҳақида нима дейсиз? Агар мен буларга парво қилмасам, унда ҳеч нарсага эриша олмайман-ку! Мен эса бундай бўлишини асло истамайман, шундай эмасми?”
Жуда яхши савол.
Бирор нарса ҳақида камроқ ўйлаб, совуққонлик билан диққатни бир ерга жамласангиз, ўша нарсани анча яхши бажарса бўлади. Шунга ҳеч эътибор берганмисиз? Одатда, омадга эришишни энг кам истаган инсон муваффақият қозонишини пайқаганмисиз? Баъзида ҳаммасига қўл силтаган пайтингизда кўнглингизга ҳаловат оралаб, ишларингиз ўз-ўзидан ўнглана бошлашини сезганмисиз?
Нега шунақа?
Тескари ҳаракат қонунида шу нарса қизиқки,