Złość ukryta i jawna. Ignacy Krasicki

>Złość ukryta i jawna

      Łatwiej nie łgać poetom, ministrom nie zwodzić,

      Łatwiej głupiego przeprzeć1, wodę z ogniem zgodzić

      Niż zrachować filuty2: ciżba, wojsko spore.

      Skąd zacząć? Spośród tłumu na hazard3 wybiorę.

      Wojciech jadem zaprawny, co go wewnątrz mieści,

      Zdradnie wita, pozdrawia, całuje i pieści,

      W oczy ściska, w bok patrzy, a gdy łudzi wdzięcznie,

      Cieszy się wewnątrz zdrajca, że oszukał zręcznie.

      Czyni źle, bo gust w samej upatruje złości.

      Zdradza, byleby zdradził, a ten zysk chytrości

      Stawia mu z cudzych trosków wdzięczne widowiska.

      Najmilszy jego napój łza, którą wyciska.

      Co słowo – sztuka zdradna, co krok – podstęp nowy;

      Zdrajca czynmi, gestami, milczeniem i słowy.

      Na kogo tylko wspojźrzy, stawia zaraz sidła,

      A gdy się coraz wzmaga złość jego obrzydła,

      Jak pająk, co snuł z siebie, rozpostarłszy sieci,

      Czuwa wśród pasm zawiłych, rychło w nie kto wleci.

      Uśmiech jego nieprawy zmyka się4 po twarzy,

      W oczach skra zajadłości błyszczy się i żarzy:

      Spuszcza je na blask cnoty, a zjadle5 pokorny,

      Sili się swej niecnocie kształt nadać pozorny6.

      Próżna praca. Sama się złość z czasem odkrywa.

      Spada maszka7, a zdrajca, co pod nią przebywa,

      Tym jeszcze wszeteczniejszy, im dłużej był tajny.

      Ten, co ma umysł zwrotny8, a język przedajny,

      Idzie za nim Konstanty, szczęśliwy, że wygrał,

      A co w pierwszych początkach żartował i igrał,

      Czyniąc jak od niechcenia, gdy sztucznie9 się czaił,

      Tak kunszt zdradnych podstępów dowcipnie utaił,

      Iż ten, co oszukany, nie wie, jak wpadł w pęta;

      Wpadł jednak, a fortelnie sztuka przedsięwzięta

      Tego, co ją dokazał, uczyniła sławnym.

      A poczciwość? Ten przymiot służył czasom dawnym;

      A kto wie, czy i służył? Każdy wiek miał łotrów,

      A co my teraz mamy i Pawłów, i Piotrów.

      Miał Rzym swoje Werresy10, swoje Katyliny11,

      Był ten czas, kiedy Kato12, z poczciwych jedyny,

      Silił się przeciw zdrajcom sam i padł w odporze.

      Nie w tak dzikim już teraz jest cnota humorze13,

      Umie ona, gdy trzeba, zyskowi dogadzać:

      Człowiek grzeczno–poczciwy, kiedy kraść i zdradzać

      Nakaże okoliczność, zdradzi i okradnie,

      Ale zdradzi przystojnie14 i zedrze przykładnie,

      Ale wdzięcznie oszuka, kształtnie przysposobi,

      Ochrzci cnotą szkaradę i złość przyozdobi,

      A choć zraża sumnienie15, niebo straszy gromem,

      Śmieje się, zdradza, kradnie – i jest galantomem16.

      Więc poczciwych aż nadto. Paweł trzech mszów17 słuchał,

      Zmówił cztery różańce, na gromnice dmuchał,

      Wpisał się w wszystkie bractwa, dwie godziny klęczał,

      Krzywił się, szeptał, mrugał i wzdychał, i jęczał,

      A pieniądze dał w lichwę. Święte są pacierze,

      Zdatne bractwa18, lecz temu, co daje, nie bierze.

      Syp fundusze, a kradnij, Bóg ofiarą wzgardzi.

      Tacy byli, mniemaną pobożnością hardzi,

      Owi faryzeusze19 i wyschli, i smutni,

      A w łakomstwie niesyci, w dumie absolutni,

      Mściwi, krnąbrni, łakomi, nieludzcy, oszczerce.

      Próżne, Pawle, ofiary, gdzie skażone serce:

      Krzyw się, mrugaj, bij czołem, klęcz, szeptaj i dmuchaj,

      Zmów różańców bez liku, bez liku mszów słuchaj,

      Jeśliś zdrajca, obłudnik, darmo kunsztu20 szukasz,

      Możesz ludzi omamić, Boga nie oszukasz.

      Brzydzi się niecnotliwym Jędrzej hipokrytą,

      A natychmiast zbyt szczery, nie już złością skrytą,

      Ale jawnym wzgorszeniem zaraża i truje21,

      Pyszny mnóstwem szkarady, hańbą tryumfuje.

      Zrzucił szacowną cnoty i wstydu zaporę,

      A widząc skutki jadu i łatwe, i spore,

      Stał się mistrzem bezbożnych. Ma uczniów bez liku.

      Leżą grzecznych22 bluźnierców dzieła na stoliku;

      Gotowalniane mędrcy, tajemnic badacze,

      Przewodniki złudzonych, wieków poprawiacze23,

      Co w zuchwałych zapędach chcąc rzeczy dociekać,

      Śmieją prawdzie uwłoczyć i na jawność szczekać;

      Czcze światła, dymy znikłe24… Lecz z widoków sprośnych

      Zwróćmy oczy. Już nadto tych scen zbyt żałosnych.

      Dumny Jan pokrewieństwem i Litwy, i Polski,

      Że go uczcił Niesiecki25