– jest napisane w księgach. [przypis edytorski]
106
stać (daw.) – wystarczyć. [przypis edytorski]
107
precz się ze sobą darli – ciągle kłócili się między sobą. [przypis edytorski]
108
alić (starop.) – i oto, oto. [przypis edytorski]
109
padły Niemcy – dziś popr. padli Niemcy. [przypis edytorski]
110
głoskiem – dziś: głosikiem. [przypis edytorski]
111
wyciągać – tu: wyśpiewywać. [przypis edytorski]
112
zuczyć (daw.) – dziś: nauczyć. [przypis edytorski]
113
wymizerować się – dziś popr. forma: wymizernieć. [przypis edytorski]
114
ścisło – dziś popr.: ścisnęło. [przypis edytorski]
115
trapić – dokuczać, martwić. [przypis edytorski]
116
zagon – wąski kawałek ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
117
hurma – tłum, duża liczba ludzi. [przypis edytorski]
118
cybuch – część fajki. [przypis edytorski]
119
przed wieki – dziś: przed wiekami. [przypis edytorski]
120
miesiąc (poet.) – księżyc. [przypis edytorski]
121
moiściewy – okrzyk wyrażający zdziwienie, zachwyt. [przypis edytorski]
122
skroś (daw.) – wskroś. [przypis edytorski]
123
po lekuchnu – leciutko; por. konstrukcję: po trochu. [przypis edytorski]
124
rozhowor – rozmowa, opowieść. [przypis edytorski]
125
dębek – dziś popr.: dąbek. [przypis edytorski]
126
dąbrowa – dębowy las. [przypis edytorski]
127
Piast – legendarny założyciel dynastii Piastów. [przypis edytorski]
128
Rzepicha – żona Piasta i matka Ziemowita (Siemowita). [przypis edytorski]
129
synaczek – dziś: syneczek. [przypis edytorski]
130
Ziemowit – popr.: Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]
131
pierwszy raz ostrzyc złote włosy – tzw. postrzyżyny; rodzaj inicjacji; wejście młodego chłopca w dorosłość i uwolnienie się spod opieki matki, często mające charakter uroczystego obrzędu. [przypis edytorski]
132
podjezdek – określenie młodego, nieujeżdżonego całkowicie, konia. [przypis edytorski]
133
aliści – jednak, mimo to. [przypis edytorski]
134
zachodowa – dziś popr.: zachodnia. [przypis edytorski]
135
zawieść – zaśpiewać; por. zawodzić. [przypis edytorski]
136
świetlica – tu: pomieszczenie, pokój jasno oświetlony i służący do spotkań towarzyskich. [przypis edytorski]
137
wyjść na zaproże – wyjść za próg. [przypis edytorski]
138
na powierzch – na wierzch. [przypis edytorski]
139
siermięga – rodzaj płaszcza noszonego dawniej przez ubogich chłopów. [przypis edytorski]
140
przędza – nitka służąca do wyrobu m.in. tkanin. [przypis edytorski]
141
pasieka – ule wraz z pszczołami. [przypis edytorski]
142
szafarz – osoba zarządzająca gospodarstwem, spiżarnią. [przypis edytorski]
143
wieczorowy – dziś w tym znaczeniu: wieczorny. [przypis edytorski]
144
lira – strunowy instrument muzyczny. [przypis edytorski]
145
opończa – rodzaj płaszcza, z kapturem, bez rękawów, noszonego między XIV a XVII wiekiem. [przypis edytorski]
146
Ziemowit – popr. Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]
147
Mieszko – Mieszko I (ok. 935–992) z dynastii Piastów, książę polski, pierwszy historyczny władca Polski od ok. 960 r. W roku 966 przyjął chrzest i rozpoczął chrystianizację państwa. [przypis edytorski]
148
roznośny – słyszany daleko, głośny, potężny. [przypis edytorski]
149
obaczyć – zobaczyć, spostrzec, zauważyć. [przypis edytorski]
150
w boru – dziś popr. forma: Mc., lp.: w borze. [przypis edytorski]
151
krasnoludki – krasny ludek, krasny (daw.): jaskrawoczerwony. [przypis edytorski]
152
rade – z ochotą, chętnie. [przypis edytorski]
153
w boru – dziś popr. forma: Mc., lp.: w borze. [przypis edytorski]
154
tarnina – krzew ciernisty, rodzaj dzikiej śliwy. [przypis edytorski]
155
przytaić się (daw.) – ukryć się. [przypis edytorski]
156
zmitrężyć – zmarnować. [przypis edytorski]
157
zgoła – zupełnie, całkiem, wcale. [przypis edytorski]
158
na pewne – dziś: na pewno. [przypis edytorski]
159
przebrać się (daw.) – przejść, dostać się. [przypis edytorski]
160
kapłon – wykastrowany, młody kogut. [przypis edytorski]
161
rumieńszy – dziś: bardziej rumiany. [przypis edytorski]
162
łapeć (daw.) – but zrobiony (wyplatany) z łyka (tj. znajdującej się pod korą tkanki drzew i krzewów), słomy, itp. [przypis edytorski]
163
czapka magierka – czapka węgierska, zwana później „batorówką” (ponieważ największą popularnością
