Адабиёт даргоҳига ҳам ҳар бир қалб ўз орзу-ўйлари билан қадам қўяди. Бу орзулар силсиласида қай кўнгил бўлмасин улғаяди. Кечаётган хаёлларни оҳанглар қудрати билан забт этади, туйғуларга ошно бўлади.
Ана шундай хаёлларни дилга жо этиб, борлиғ ила туйғулар туғёнини сақлаб келаётган касбилик шоир Сулаймон Ҳайдаровдир. У қишлоқ хўжалик ходими бўлишига қарамасдан адабиётни жон дили билан севади, сўзни хурмат қилади, қадрлайди. Айниқса мумтоз адабиётимиз вакиллари асарларини қўлдан қўймай ўқийди. Шунинг учун бўлса керак, унинг аксар ижоди ғазаллардан ташкил топган. Улар равон ёзилган,Сулаймон Ҳайдар шеърларини ўқир экансиз қалбингизда ўйноқи оҳанглар туясиз.
“Эй, гўзал оламни сиз қалбимга ошно этдингиз,
Ҳуснингиз-ла минг қаро тунларни рўшно этдингиз”.
Дархақиқат, бу аламли оламни гўзаллик мукаррам этади. Унинг гоҳ ташвишли, гох армонли, баъзан эса олам-олам севинч бағишлайдиган беназир лаҳзалари ёш шоир ижодида теран бир самимият билан талқин қилинган.
Сулаймон Ҳайдар Ватан, юрт келажаги, истиқболи ва унинг ўтмиши хусусида оқилона фикр юритади. Кечаги ва бугунги кунбу фоний дунёдан ўтганлар ҳакида кўп ўйлайди. Шу маънода унинг руҳиятида хотира камол топади. Хотира умуминсоний қадрият. Ушбу қадрият унинг қалбини уйғотади. Бу жуда яхши. Зотан, хотирасиз кишиларда қалб ўлади.
"Куз келмай япроқлар унсиз тўкилди,
Сервиқор, ғоз қадлар
Маҳзун букилди.
Яхшилар ҳамроҳлар
Қалбдан ўкинди,
Сиз гўзал оламни
Ташлаб кетдингиз!"
“Муқаддас хотира” номли бу шеър шоирнинг тоғаси, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист Мусо Каромовга бағишланган.У марҳумни теран эслайди. Унга самимий мақбул сифатлар беради, чексиз ҳасратлар чекади. "Нурли юзингиздан ёғиларди нур", "Эсласам дардларим яна бўлгай оҳор", "Хотирамда ёнар азиз сиймо такрор" сўзлари сўз ила инсон хотирасиган кўрсатилган инсоний меҳрнинг теран талқинидир. Умуман Хотира Сулаймон Ҳайдар ижодида ёрқин мавзу. Буунинг онасига бағишланган "Руҳга илтижо" ҳамда отасини ёд этиб ёзган "Ота ёди" шеърларида ўз аксини топган.
Фақатгина бу эмас. Сулаймон Ҳайдарнинг яна турли мавзуларда ёзилган ўнлаб шеърлари борким, уларни ҳаяжонсиз ўқиб бўлмайди. Улардан гоҳ чуқур изтироб, сўнгсиз дард, гоҳо ўтлиғ эҳтирос ва завқу-шавқлар туясиз. Дарҳақиқат, инсоннинг ибтидойи ватани кўнгилдир. Кўнгилнинг истаги муқаддас, азмиамри олий.
Дарвоқе, сўзимиз бошида биз адабиёт кишисининг орзуси хусусида сўз бошлаган эдик.Энди шу ила фикримизни мухтасар этамиз. Биз айтмоқчи-мазкур орзу булоҳ сувлари янглиғ шаффофдир.
Бу орзу шоирни рангин дунёлар сари етаклайди, сўзнинг емрилмас ҳояларию, беғубор осмонларига элтади. Сулаймон Ҳайдаровнинг "Юрагимда ёнган орзулар"ининг тафти юракларга ҳарорат, ўт олиб киришига ишонаман. Иншоллоҳ.
ГЎДАК
Дунё юзин кўрдинг, бу кун жажжи қалб,
Ҳаётнинг йўлига тушиб, мисли сарбон.
Оламни кезурсан шиддат этиб салб,
Ҳали ортингдадир неча-неча карвон.
Истеъдодинг берур қодир табиат,
Илкингда тутгайсан балки дунёни.
Йўлдошинг нур бўлсин фақат хуш ният,
Онаси биттадир шоҳу-гадони.
Мурғак қалбинг ичра бутун бир олам,
Жойлашган бўлса ҳам гарчи сарҳадсиз.
Яшаганми бунда қай насли бир одам,
Жисмида жўш урган жазми журъатсиз?
Ғанилар, расуллар, қодир султонлар,
Сен каби тугилди мунис онадан.
Жаҳонни титратган исми ҳоқонлар,
Улғайиб етишди мурғак боладан.
Дарёдек оқади сокин, тез умр,
Қадрин англа дилда бўлиб имконинг.
Бошинг мағрур тутгил, эгма бир умр,
Чинордек бақувват бўлсин имонинг.
Меҳринг соч дилларни айлаб хуш сафо,
Инсоннинг мушкулин чиндан туйсин юрак.
Қадринг баланд бўсин, қалбинг мусаффо,
Инсон мисол яша, эй беғубор гўдак.
ЁР БОҒИ
Ёр боғига кирдим мен,
Хушбўй гуллар ранг-баранг.
Ёрнинг тиниқ юзлари,
Мисли қизил олма ранг.
Иккимизга райҳонлар, .
Ҳавас билан боқишди.
Келиб гўзал жононлар,
Гулдан безак тақишди.
Менга бўлди парвона,
Ул қомати сарвона.
Сергакликда жайрона,
Кўриб бўлдим ҳайрона.
Тиниқ