Ола Рослинг ва Анна Рослинг Рённлунд Ҳанснинг ўғли ва келини бўлиб, “Gapminder” жамғармасига Ҳанс билан бирга асос солган. Ола 2005–2007 йиллар ва 2010 йилдан ҳозиргача жамғарма раҳбаридир. “Google” Анна ва Ола ихтиро қилган пуфакчали диаграмма ускунаси – “Trendalyzer”ни сотиб олгандан кейин Ола “Google”нинг очиқ маълумотлар жамоаси раҳбари, Анна эса жамоада фойдаланувчиларга қулайликлар яратиш бўйича (UX) катта дизайнерга айланди. Иккови ҳам меҳнатлари учун халқаро мукофотлар билан тақдирланган.
Исми менга номаълум, аммо соғлом фикри билан мени дарғазаб одамлар ханжари остида бурдаланишдан асраб қолган оёқяланг жасур аёлга бағишланади
МУАЛЛИФ ҚАЙДЛАРИ
“Фактдорлик” (“Factfulness”) менинг овозимда, гўё ёлғиз ўзим ёзгандек туюлади ва унда ҳаётимда бошимдан ўтган кўплаб воқеалар ҳикоя қилинади. Аммо бу сизни янглиштирмасин. Худди “TED talks”даги нутқларим ва сўнгги ўн йилда дунёнинг турли бурчакларида ўқиган маърузаларим каби бу китоб ҳам бир эмас, уч кишининг меҳнати самарасидир.
Одатда одамларнинг кўзига мен кўринаман. Саҳнага чиқаман ва маъруза ўқийман. Одамлар мени олқишлайди. Аммо маърузаларимда эшитганларингиз ва бу китобда ўқиганларингиз мен, ўғлим Ола Рослинг ва келиним Анна Рослинг Рённлунднинг биргаликдаги 18 йиллик меҳнатимиздир.
Ҳалокатли жаҳолатга қарши фактларга асосланган дунёқараш билан курашиш мақсадида 2005 йил “Gapminder” жамғармасига асос солдик. Мен лойиҳага шифокор, тадқиқотчи, жаҳон соғлиқни сақлаш соҳасида узоқ йиллар маъруза ўқиган инсон сифатида бир умрлик тажрибамни, ғайрат ва қизиқувчанликни бердим. Ола ва Анна маълумотлар таҳлили, уларни ижодий кўргазмали материалга айлантириш, маълумотлар тарихи ва тақдимот дизайни тушунарли бўлишига масъул эди. Билимсизлик даражасини мунтазам ўлчаб бориш уларнинг ғояси эди. Чиройли анимацион пуфакчали диаграммаларни ҳам улар дизайнлаб, дастурлади. Дунёни изоҳлашда фотосуратлардан маълумот сифатида фойдаланиш усули – “Доллар кўчаси”ни Анна ишлаб чиққан. Одамларнинг дунё ҳақидаги билимсизлигидан диққатланганимда Ола ва Анна таҳлилни ғазабдан устун қўйди, шу билан “Фактдорлик”ни ёзишдек камтарона ва таскин берувчи ғоя пайдо бўлди. Биз ушбу китобда тақдим этилажак амалий оқиллик қуролларини биргаликда аниқладик.
Китобда ўқийдиганларингиз “ёлғиз даҳо” стереотипига мос тушадиган ихтиро эмас. Қўлингиздаги китоб қобилияти, билими ва нуқтаи назари турфа хил бўлган уч кишининг доимий муҳокамалари, тортишув ва ҳамкорлиги мевасидир. Ушбу ноанъанавий, кўпинча жаҳлни чиқарадиган, аммо ниҳоятда самарали иш услуби дунёни тўғри кўрсатиш, у ҳақда тўғри ўйлаш йўлига олиб чиқдики, буни бир ўзим уддалай олмасдим.
КИРИШ
Нега циркни ёқтираман?
Мен циркни севаман. Жонглёрлар дириллаётган занжирли аррани ҳавода ўйнатишини, дорбозлар бирваракайига ўн марталаб ўмбалоқ ошишини мириқиб томоша қиламан. Мен томошани ва иложи йўқдек туюлган нарсалар кўз ўнгимда содир бўлаётганда ҳайрат ва завқ ҳиссини туйишни яхши кўраман.
Болалигимда цирк устаси бўлишни орзу қилардим. Аммо ота-онам ўзлари ўқий олмагани сабабли менинг яхши таълим олишимни истади. Шунинг учун тиббиёт мактабига ўқишга кирдим.
Кунлардан бир кун мактабда томоқнинг тузилиши ҳақида қуруққина сўзланган маърузаларнинг бирида профессор шундай деди: “Агар томоққа бирор нарса тиқилиб қолса, ияк суягини олдинга итариш орқали нафас йўлини очиш мумкин”. Буни яхшироқ тасаввур қилишимз учун у қи лич ютаётган одамнинг рентгенини кўрсатди.
Шу ондаёқ руҳланиб кетдим. Орзуларимга ҳали ниҳоя ясалмаган экан! Бундан бир неча ҳафта аввал рефлексларни ўрганаётганимизда курсдошларим ичида биргина мен кўнглим беҳузур бўлмаган ҳолда бармоғимни томоғимга ҳаммадан чуқурроқ тиқа олишимни билгандим. Ўша пайтда бундан жуда ҳам мағрурланмаган эдим: чунки бунга муҳим қобилият деб қарамасдим. Аммо энди бунинг қадрини тушуниб қолдим ва болалик орзум яна жонланди. Хуллас, мен қилич ютувчи бўлишга аҳд қилдим.
Дастлабки уринишларим қувонарли эмасди. Қиличим бўлмагани учун қармоқдан фойдаландим, аммо неча бор ҳаммомнинг кўзгуси қаршисига туриб, ҳаракат қилмайин, икки ярим сантиметр ичкари кириши билан тиқилиб қолардим. Охир-оқибат, ҳаётимда иккинчи бора орзуларимга қўл силтадим.
Орадан уч йил ўтиб, касалхонанинг даволаш бўлимида амалиёт ўтай бошладим. Дастлабки беморларимдан бири қаттиқ йўталдан азият чекаётган қария бўлди. Эҳтимол касаллик сабабини аниқлашда ёрдам берар деб, беморларимдан нима иш билан шуғулланишини сўрардим. Маълум бўлишича, қария қилич ютиш билан шуғулланаркан. Бу бемор бизга рентгени кўрсатилган ўша қилич ютувчи бўлиб чиққанини билганимда эса қанчалар ҳайратланганимни тасаввур қилаверинг энди! Мен унга қармоқни неча марта ютишга уринганимни айтиб берганимни ҳам тасаввур қилгандирсиз. “Доктор болам, – деди у, – наҳотки томоқ тешиги текис бўлишини билмасангиз? Ундан фақат япалоқ текис нарсаларни ўтказишингиз мумкин. Шунинг учун ҳам биз қиличдан фойдаланамиз”.
Ўша кун ишдан қайтгач, банди япалоқ чўмич топдим ва бир пайтлар