BEREND VELTINK
oet 't Emmer Kerspel op reize nao Grönningen um 't Peerdespul van Carré te zeen en wat hum daorbij overkwam, hen en weerum. – Door H. Boom, OCTOBER 1878.
Eergisteraovend zat ik bij den heerd um te prakkeseeren. Mien zeuntien Geert preukelde mien piepe oet, onze Siep lag met de twee veurpoote in de asse en wol slaopen en mien vrouw hemmelde de keuken wat op, zooas ze nou al vieftien jaor daon hef.
De stobbe, die an den heerd lag, snisterde zoo miseraobel, dak hum wal dree maol umdreide en Siep, die 's aovens geen zeggen kan hebben, bromde as een dronken stukrieder.
Ik prakkeseerde maor deur, want ik hadde wat an Jaaije te zeggen.
Toe mien jonge niet meer preukelde en de stobbe niet meer snisterde en Siep niet meer bromde, hoestte ik eerst drie keer en zee toe: „ai je mij nou vraogen, wol ie ook wel is nao Grönningen hen, um 't peerdespul van Carré te zien, dan zeg ik: jao.”
„Maor dat vraog ik oe nou precies niet” – zee Jaaije kort of en schuef de hond met de klomp wat op zied om 't vuur op te rakelen veur de koffie. Ze was sikkeneurig omdat de zwarte kippe was begunnen oet te scheiden met leggen, umdat de schaokerel een brieffien van de belasting had bragt van wege mien vergetelachtigheid en umdat ik as polsdraoger met de Scholte op de vossejagt was west en bij die gelegentheid vief zeupies hadde drunken – dat zesse te veul was – zee ze.
„Onmeugelijk,” zee onze jonge, „want zesse kan niet ofetrokken worden van vieve.”
As belooning veur zien rekenderij stopte zien moeder hum in 't washok en toe zee ze tegen mij: „ie hebt mij verofgrondeerd Berend, umdat ie as paljas speult veur de Scholte, die oe toch niks telt. Wat hef ie lest zegd, toen je zien stemme vruegen um as olderlink in 't hok te zitten? „Gao in 't zwienehok, Berend, en zing de motte wat veur!” en toch loop ie hum nao, um een niksweerdigen vos op te jagen, maor die toch veul wiezer is dan de scholte en ie – met oe beiden, te zaomen.”
Ik wuerd kregelig toe Jaaije mij over die Grönneger reize zoo ofjakkerde en kreeg de Steenwieker almanak oet de laotaofel, um ees nao 't weer te zien op vieftien November Anno Christi 1877.
Regen en wind – zee Don Antonio.
Dan gao'k – dacht ik – want, zee onze olde doomnée, de almanak zeg 't aaltied net anders umme as 't wordt. Hij was een natuurkundige en as hij oet wol, lag ie 's mörgens al vrog op de knieën in 't gras um te zien of de pieren de kop ter ook oet stakken.
Dan kwamp ter volop zunneschien – zee ie.
Verder sprak ik 's aovends geen woord en Jaaije ook niet.
De knecht krulde de onderste lippe nao de leegte en de bovenste nao de heugte, dat niet mooi stiet, maor dat döt ie aaltied tegen onze meid Margien – waorveur ie inclinaosie hef – as um de liefde anvlög, zoo'n paor keer in de maond, of as ter niet pluus is in de brouwerije. Onze jonge die deur zien moeder in een wip in 't bedde was estopt, stak de neuze gedurig deur de gerdienen, om te lusteren nao 't peerdespul, dat um niet lukte.
't Was kwartier veur tiene en de knecht gunk nao bedde zunder gonnacht te zeggen. Dat döt ie maor éés in 't jaor, nijjaorsaovend; dan veur 't heele jaor, zoo as zien bep hem leerd hadde.
't Is een goeije kerel maor ie is wat stiems.
De meid gunk achter hum an en stootte hum nog is an den arm, maor hij gaapte.
Ik zette de slaopmusse op, um is even buuten deure te gaon, zoo as ik in mien trouwen al vieftien jaor alle aovend daon heb en mien vrouw giet dan altied meê, want wij hebt veur mekaor geen geheimen en as we dan eendragteliek in de sterens hebt ekeken, gao we weer in hoes, schoef ik de grundel op de deure en stappen wij achter mekaor an in 't bedde, eerst ikke en dan Jaaije, zoo as dat fersoenlijke dorpslue past.
In de stad giet dat niet heelemaole precies zoo – zekt ze.
Ik wol, toe we trouwt waren, veur in, maor Jaaije was ter bepaold tegen.
't Heurde zoo niet.
Vrueg ik: „waoromme niet?” dan zee ze altied: „Habekuk negen.”
Ik kun tegen Habekuk niet resoneeren en stapte achter in.
Op den volgenden mörgen was ik 't eerst in de klompen. Margien had de koffie al klaor, ik schunk Jaaije en koppien in en kreeg het sukerpottien oet de kaste en reurde er wat broene deur en bragt Jaaije dat in 't bedde.
Hier vrouw – zee ik – 't piepte dij van nacht in de börst, net as en örgeltien dat van de wieze is – drink is!
Jaaije wuerd er andoenliek van en drunk, en eer ze 't heufd weer onder 't dek stopte, zee ze: doe der dij ook en scheppien in!
Dat vund ik nou tog is harteliek van Jaaije en ik bromde zoo eventies: „dat huef niet!” – maor ik had er al wat in ereurd.
Toe gung ik nao de kaste en haalde zaggies achter 't linnen weg en zakkien met rieksdaolders en telde die op mien blaauwe kloppenburger slaopmutse. Je mot bij aovend en ontied nooit met geld liggen te klingelen, plagt mien oom de wetholder te zeggen, want dat gef bekooringe der ooren. Die oom had de wenkbrauwen op de tip van zien neus hangen, „want ie was en wiesgeer” – zee de köster.
Jaaije sleup, maor as en haoze, met de oogen lös en onverwachts ruep ze: „Berend wat lig ie daor toch in 't geld te grobbelen!”
Och – zee ik – ik kieke is of ter ofkan, dat ik dij in Grönningen en zulveren lodderein deussien koope. Dou must Zöndags in de kerke altied an 't sponsien van de meisterse roeken en dat stek mij al lang in de kop. Heur neuze is wal zuuver, God beware mij, dat ik er kwaad van zul zeggen, maor der roeken toch wel en stuk of vieftien an en Klaos van Pokkel zien vrouw ook en die hef toch wel is lekkasie aan 't uutstek.
„Maor Berend, een zulveren loddereindeussien!”
Wiste nou is stille wezen, vrouw – zee ik. Dou sast dien aordig neussien van stonden an in dien eigen deussien steken, dou 't eerst en dan mag 't de riege rond gaon en van 't jaor, op de middelste beestemaondag te Coevorden, koop ik dy een nij sponsien en de meid krig dan 't olde. Al blieve ik te Grönningen 's aovens ook veur de tente van Carré staon, as 't my te benauwd wordt van wegens de kiekkosten, dan kope ik toch wat ik dy beloofd heb, en onze Geert, die in de aandere week tien jaor wordt, koop ik een zulveren kette aon mien allosie, dat nou in 't zeuvende jaor stille steet, en dak hum present wil geven as ie mondig is.
„Hij zal 't voort hebben!” zee Jaaije, met verheffinge van stem, en speulde met de beddekwast, dat ze in gien veertien jaor daon hadde.
„Goed Jaaije, goed” – zee ik, want ik wol naor Carré.
Jaaije stund op en gunk an 't wark.
Tegen den aovend – onze knecht was nao 't dorp om deur Loeks, de smid, een koeze te laoten trekken, Margien lag met de rooze onder een bovenbedde op een onderbedde, en onze Berend was in de schoele bij 't rederiekeren um de keersen te snuten – zee Jaaije tegen mij, net toe 'k veur de tweede keer nao Willem Snikking oet praoten wol, die as dragonder te Deventer is een peerdespul hadde zeen – ie mossen te hoes blieven, want ik hebbe met oe 't een en ander te verhakstukken.
De kolde luep mij over de rugge.
Stao vaste Berend, zee ik tegen mij zölfs, net as de hulponderwiezer tegen onze Geert zeg, as ie bewiezen mot dat de eerde dreit, daor Jaaije zon ekel an hef – stao vaste Berend! en ik zee: bestig Jaaije en gunk bij den heerd zitten, terwiel Jaaije de koffiemeulen ronddreide.
Toen ze alles zoo wat ten naostebij klaor hadde, dee ik in heur stoove een „gloria de victoria”, zooas juffer Fik zeg, die Fransch kan, schuef de Zundagsche stoel met het gruene kussen, de Parlements-stoel zee doomnee er tegen, toe ie nog hoesbezuek dee, an de taofel, zette het zulveren deussien met Hannoversche zinkensnuf veur Jaaije, gunk tegenover heur zitten en dee de mond een beettien scheef lös, um dat men dan beter kan lusteren – zekt ze.
Ik was klinkklaore eerbied en dat hef Jaaije graog want ze is van deftig volk.
„Berend – zoo begun mien vrouw, naodat ze eerst de neuze in drie tempo's had esneuten – luster nou is goed toe en gape niet um 't andere woord, zoo aje gewoonlijk doet as ik oe