“Xatirə Ədəbiyyatı” silsiləsindən 33-cü kitab
1
1940-cı ilin qışı idi… Həbsxana dəftərxanasının cina-yətləri qeydə alan bölməsində işləyirdim.
Bir səhər katib təzə gələn sənədləri eşələyəndə dedi: “Pəh, gözün aydın!”
Ona təəccüblə baxdım.
– Ustadın gəlir.
Tamam matım-qutum qurudu. Mənim ustadım-zadım yox idi axı.
– Özünü artistliyə qoyma, – dedi katib.
– Yoo, mənim ustadım-zadım yoxdu ki.
– Əzizim, Nazim Hikməti deyirəm də. O, sənin də ustadın sayılmır?
İnanmadım. Əlindəki sənədi uzatdı. Aldım, əlüstü nəzərdən keçirdim, doğru xəbər idi, gəlirdi:
“Çanaq sümüyü sinirlərindəki iltihabdan əziyyət çəkir. Hamamdan rahatlıqla istifadə eləsin deyə…”
Hava boğanaq idi və həbsxananın həyətindəki zanbaqların yaşıl yarpaqlarının üstünü qar örtmüşdü. Evimdən uzaq olmağın həsrətindən və belə boğanaq havalı günlərin bezdirici sıxıntısından, hələ azad olmağıma uzun illər vardı deyə yaranan ümidsizliyi elə bil birdən-birə buludların arasından canını qurtaran bir günəş silib-süpürlədi. Halbuki onunla nə salam-məlikim var idi, nə də haçansa dost olmaq ehtimalım.
Hamı kimi mən də ona uzaqdan uzağa vurğun idim. Hamı kimi ona qarşı qəzəbliydim. Hamı kimi mən də guya bunun “səbəbini bilmir”dim, fəqət həm də bilirdim: mahiyyətini tam anlamadığım, ecazkar, əlçatmaz, insanların qəlbinə yol tapan şeirlərini sevirdim onun.
Mənə bax!
Ey!
Axmaq!
Əlindəki zınqıldayanı tulla!
Sənə,
Üç telində üç sısqa bülbül oxuyan
üç telli saz
yaramaz!
Mənə bax!
Ey!
Axmaq!
Üç telində üç sısqa bülbül oxuyan
Üç telli saz
dağlarla dalğalarla kütlələri
irəli
aparammaz!
Üç telli saz
Yatağını dəyişdirmək istəyən
çaylardan
kəndlərdən, şəhərlərdən
başlanan sürətlə,
milyonların dodaqlarını
bircə
gülüşlə
Güldürəmməz!
Ağladammaz!
2
* * *
Trrrum,
Trrrum,
Trrum!
trak tiki tak!
Avtomatlaşmaq
istəyirəm!
Beynimdən, ətimdən, skeletimdən
gəlir bu istək.
Hər generatoru
ram etməkçün
ürəyim axır.
* * *
Üfüqlərdən üfüqlərə
qoşun-qoşun mavi dalğalar qaçışırdı,
Xəzər rüzgarın diliylə danışırdı, balam,
danışa-danışa coşurdu.
“Çort vazmi”, axı kim deyib
Xəzər ölü bir gölə bənzər!
ucsuz-bucaqsız mənasız duzlu bir sudur Xəzər!
Xəzərdə dost gəzər, e…y”…
düşmən gəzər!
Dalğa bir dağdır,
qayıqsa maral.
Dalğa bir quyu,
qayıqsa səhəng.
Qalxar qayıq,
enər qayıq,
yıxılan
bir atın
belindən düşüb,
Şahə qalxan
bir ata
minər qayıq!
* * *
Ehey!
Qara buynuz kimi qaşlı
müqəddəs Apis1 başlı
adam:
Ehey
Qaratoxmaq bəy!
Sən şeirin nəcib adamlarıyla danışırsan,
1 Apis – Qədim Misir mifologiyasında öküz qiyafəsində olan münbitlik allahı 3
Mən əsil-zadə zad tanımıram,
Danışdığın dilə görə səni alqışlamaram,
Hətta sözlərin belə
əsilzadələrindən xoşum gəlmir.
Ehey!
Qaratoxmaq bəy!
Mən bilirəm
bu qəzəb, bu şikayətin səbəbin.
Bilirəm
məni yuxuda boğmaq üçün
gözləyirsən gecəni.
Mən ki biləklərimdə dəmir qandalı
altun bilərzik kimi gəzdirmişəm
mən ki ilgəkləri sabunlu iplərə baxıb
tüklü, yoğun peysərimi qaşımışam,
təhdidindən qorxarammı heç?
* * *
Yaşamaq nə gözəl şeydi
TARANTA-BABU
yaşamaq nə gözəldi…
bir öyüd kitabı kimi anlamaq
bir eşq şərqisi kimi eşidib
uşaq kimi təəccüblənərək
YAŞAMAQ…
Yaşamaq:
Təklikdə
və hamımız birgə
ipək qumaş toxuyurmuşuq kimi.
Dəftərxanadan astaca çıxdım. Kameraya gedib, mənim kimi şeir yazan, özünü şair hesab edən iki dostuma, katibdən eşitdiyim xəbəri çatdıracaqdım.
Dostlarımdan biri Necati idi, ona yeddi il hökm oxunmuşdu, beş ilini yatmışdı. Heç kəsdən bir qara köpük pul köməyi olmadan illərin dizini qatlamışdı. Nazim Hikməti İstanbul həbsxanasından tanıyırmış, bir müddət yaxın olublar… Mən Nazim Hikmət haqqında ilk dəfə onu canlı görmüş, yaxınlıq eləmiş Necatidən eşitmişdim. Necati həbxsana idarəsinin təmizlik işlərinə baxırdı. Ona aşağı mərtəbədəki “görüş yeri”nin tikanlı məftillərinin yanında rast gəldim və dedim:
– Xəbərin